Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków zdecydował o wpisaniu do rejestru zabytków budynek dawnej Fabryki Sprawdzianów Państwowych Wytwórni Uzbrojenia. To jeden z obiektów, który dziś zachowuje tożsamość Żoliborza Południowego.
- Dawna Fabryka Sprawdzianów jest również materialnym świadectwem działalności wojskowych zakładów przemysłowych, w tym laboratoriów Państwowych Wytwórni Uzbrojenia, a tym samym polskiej myśli technicznej okresu dwudziestolecia międzywojennego – uważa profesor Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków.
Jako główne walory artystyczne budynku wymienia się nawiązania do architektury rezydencjonalnej, które widoczne są „w sposobie ukształtowania głównego budynku produkcyjnego” oraz układzie przestrzennym. Przed głównym budynkiem znajduje się dziedziniec z owalnym podjazdem, a obok niewielki budynek mieszkalny oraz portiernia. Oba obiekty wzorowane były na założeniach charakterystycznych dla domu ogrodnika i dozorcy.
Czytaj też: „Defabryka”, miejsce innowacji, eksperymentów i sztuki
Całość otoczona jest „starannie zaprojektowane ogrodzenie z dekoracyjnie opracowaną bramą wjazdową.”
- Ranga zakładów podkreślona została poprzez towarzyszącą jego uruchomieniu wizytację prezydenta Ignacego Mościckiego w 1926 r. O wartości historycznej zespołu budowlanego świadczą również związane z nim wydarzenia z okresu II wojny światowej upamiętnione m.in. za pomocą pomnika usytuowanego na terenie posesji. Po 1945 roku fabryka kontynuowała swoją działalność jako Instytut Mechaniki Precyzyjnej, koncentrując się na pracach badawczo-teoretycznych, stając się w latach 50. XX w. wiodącym instytutem w dziedzinie metaloznawstwa i obróbki cieplnej – wyjaśnia profesor Lewicki.
Od sprawdzianów do obróbki metali
Zespół budynków Państwowej Wytwórni Sprawdzianów wybudowano w latach 1923-1925. Wówczas w sąsiedztwie stacjonował I Pułk Radiotelegraficzny i znajdował się skład Zaopatrywania Służby Lądowej i wodnej.
Produkcja sprawdzianów ruszyła w 1926 roku. W zakładzie produkowano m.in. mikromierze, suwmiarki precyzyjne, gwintowniki szlifowane, uchwyty, przyrządy kreszerowe, płytki miernicze typu Johansson, przeznaczone na potrzeby wojska polskiego, a także na polski i zagraniczny rynek cywilny.
Przy Duchnickiej konstruowano również maszyny produkcyjne. - W 1930 r. w zakładach rozpoczęto produkcję maszyn dla Polskiego Monopolu Tytoniowego. Dzięki wąskiej specjalizacji w latach 30. XX w. fabryka zajmowała czołowe miejsce w produkcji narzędzi i przyrządów pomiarowych w kraju – przypomina MWKZ.
W trakcie II wojny światowej, fabrykę wykorzystywali Niemcy. Pracowali w niej wówczas Polacy i jeńcy sowieccy, którzy polegli na terenie zakładów. Produkowane narzędzia i części wywożono do III Rzeszy. Po wybuchu powstania warszawskiego zakończono produkcję, a maszyny rozmontowano i wywieziono do Niemiec wraz z częścią załogi.
- Po 1945 r. Fabryka Sprawdzianów stała się częścią Centralnego Zakładu Techniczno-Badawczego, a od 1948 r. zdecydowano o przekazaniu fabryki na potrzeby Głównego Instytutu Mechaniki, poszerzając jej obszar o teren między ul. Przasnyską a Powązkowską. Od 1951 r. instytut stał się samodzielną jednostką naukowo-badawczą – przypomina profesor Jakub Lewicki.
Napisz komentarz
Komentarze