Wiktor Zając
W tym artykule przeczytasz o:
- 20. rocznicy śmierci prof. arch. Jacka Nowickiego;
- zasługach architekta;
- ważniejszych projektach na Żoliborzu i nie tylko;
- dziedzictwie architektonicznym i urbanistycznym Nowickiego.
Jacek Nowicki (ur. 4 sierpnia 1921 r. w Warszawie - zm. 25 marca 2005 r. tamże). Był synem Mariana Nowickiego - zasłużonego działacza spółdzielczego i wieloletniego prezesa Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej - Mariana Nowickiego oraz Marii Michaliny zd. Szuster. Jego zamiłowanie do architektury budownictwa mieszkaniowego ukształtowała się właśnie na terenie WSM. Ceniąc dorobek ojca, a także najwybitniejszych architektów awangardy modernistycznej, która projektowała pierwsze kolonie na Żoliborzu, ale także na Rakowcu sprawiły, że Nowicki był znakomitym kontynuatorem tych idei.
Lata młodości i wykształcenie
Młody Nowicki znając projekty najwybitniejszych projektantów takich jak Barbara i Stanisław Brukalscy, Helena i Szymon Syrkusowie, Zasława Malickiego, Romualda Gutta i wielu innych, a także obcując ze spółdzielczym etosem, jaki rozwijał się na Żoliborzu w dwudziestoleciu międzywojennym, chwilę przed wybuchem II wojny światowej rozpoczął studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Niestety wybuch wojny pokrzyżował plany Nowickiego. Na szczęście udało mu się kontynuować studia podczas okupacji niemieckiej w konspiracji. Studia ukończył w 1949 r. Jego promotorem była sama prof. Barbara Brukalska.
W latach 1945-61 Jacek Nowicki wykładał na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Po 15 latach przewy wykładał także na Politechnice Łódzkiej w latach 1977-1987, gdzie był profesorem tytularnym. Będąc już na emeryturze przez kilka lat wykładał w Wyższej Szkole Ekologii i Zarządznia.
Ważniejsze projekty
Zaraz po wojnie WSM rozbudowała osiedle żoliborskie, budując 3 kolonie wzdłuż ul. Stołecznej, a także projektując Osiedle Koło II oraz Osiedle WSM Mokotów. Te ostatnie osiedle powstało w pracowni prof. Zasława Malickiego, gdzie Jacek Nowicki był asystentem. Następnie Nowicki projektował już indywidualnie, lecz z racji na upaństwowienie budownictwa mieszkaniowego, nie mógł on projektować w WSM. W I połowie lat 50. zaprojektował Kolonię „Śmiała” oraz Kolonię „Wyspiańskiego” z pl. Henkla i całą pierzeją ul. Stołecznej po jej parzystej stronie między al. Wojska Polskiego a ul. Krasińskiego. Według jego projektu powstała także kameralna kolonia znajdująca się między ul. Ks. Popiełuszki (d. Stołeczną), Krasińskiego i ul. Sady Żoliborskie. Wszystkie te zespoły powstały w pracowni Zakładów Osiedli Robotniczych.
Po okresie tzw. „odwilży gomułkowskiej” kiedy zerwano z doktryną socrealizmu, do architektury budownictwa mieszkaniowego powraca modernizm. W tym czasie Jacek Nowicki projektuje budynek przy ul. Filareckiej 3 w ramach VI kolonii WSM-ŻC, jak również znajdującą się obok szkołę. Ponadto projektuje zupełnie nowe osiedle WSM - Serek Żoliborski, który powstał w kwartale ul. Stołecznej, Krasińskiego i Broniewskiego. Według projektu Nowickiego powstały także budynki użyteczności publicznej, t. gmach Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej (dziś Urząd Dzielnicy) czy Spółdzielczy Dom Handlowy „Merkury”. Następnie Jacek Nowicki rozpoczął pracę w dużej pracowni WSM, która przygotowywała studium dla Żoliborza Zachodniego, który obejmował tereny Sadów Żoliborskich i Zatrasia. W 1959 r. Jacek Nowicki wyjechał na półroczne stypendium Forda do USA. Po powrocie okazało się, że w pracowni nie ma dla niego miejsca. W konsekwencji doszło do utworzenia nowej pracowni. W starej projektowano Sady Żoliborskie, zaś w nowej przygotowano we współpracy z nowym zespołem projekt Zatrasia.
To właśnie projekt Zatrasia stał się jednym z najistotniejszych realizacji. Nowicki opracował bogaty program, który potem posłużył do jego pracy doktorskiej pt. „Jednostka Sąsiedzka”. Był to projekt samowystarczalnego osiedla, w którym oprócz zabudowy mieszkaniowej, znajdą się usługi, urządzenia społeczne tj. szkoła 18-izobowa, przedszkole, dom społeczny, park czy kino. W późniejszych latach Jacek Nowicki został głównym projektantem pasma Ursynów-Natolin. Był autorem kilku większych i mniejszych zespołów mieszkaniowych na Natolinie. Ponadto projektował trzy kolonie przy ul. Wolumen na Wawrzyszewie Nowym czy też biurowiec Natpoll przy ul. Płaskowickiej.
Niezrealizowane projekty
Jacek Nowicki zaprojektował też wiele ciekawych obiektów i zespołów budowlanych, które nie doczekały się realizacji. Takimi projektami były: zabudowa otocznenia pl. Grunwaldzkiego na Żoliborzu, dwa zespoły na Piaskach, Osiedle Niedźwiadek, Osiedle na Cytadeli, Dworzec PKS we Wrocławiu, Zabudowa przy pl. Przyjaźni Polsko-Radzieckiej w Szczecinie.
Dziś niektóre z jego realizacji są już zabytkami
W 2003 r. SARP opracowało listę dóbr kultury współczesnej. Wśród nich znalazły się także sztandarowe obiekty i osiedla zaprojektowane przez Jacka Nowickiego. Z czasem niektóre z nich znalazły się w gminnej ewidencji zabytków, m.in. Kolonia „Śmiała”, Kolonia „Wyspiańskiego z pl. Henkla wraz z pierzeją wzdłuż ul. Stołecznej (strona parzysta), SDH Merkury, Serek Żoliborski, a także Zatrasie, wobec którego aktualnie kończy się postępowanie w sprawie wpisu do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego.
Napisz komentarz
Komentarze