Julia Czarnocka
EMFA to rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 11 kwietnia 2024 r. w sprawie ustanowienia wspólnych ram dla usług medialnych na rynku wewnętrznym i zmiany dyrektywy europejskiego aktu o wolności mediów z dnia 17 kwietnia 2024 r. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego opracowało plan wprowadzenia tych regulacji do polskiego porządku prawnego.
Obecne regulacje samorządów w polskim prawie
Aktualnie w polskim systemie prawa nie przewiduje się zakazu wydawania prasy przez organy jednostek samorządowych. Przepisy regulujące działalność samorządów terytorialnych wskazują, że mogą one prowadzić działalność wydawniczą, z pewnymi ograniczeniami. Samorządy mogą być wydawcami, w rozumieniu przepisów ustawy Prawo prasowe, pod warunkiem, że celem wydawanej przez nich prasy jest rozwój, promocja i przekazywanie informacji o działaniach samorządu do lokalnej społeczności. Prowadzenie samorządowej działalności wydawniczej musi zaspokajać zbiorowe potrzeby wspólnoty lokalnej. Jednym z celów EMFA jest wyeliminowanie sytuacji, w której media byłyby podatne na wpływy podmiotów publicznych, ze względu na finansowanie ich ze środków publicznych.
Jedną z konstytucyjnych zasad odnoszących się do działalności samorządu, jest zasada subsydiarności, czyli pomocniczości. Zakłada ona, że jednostki samorządu terytorialnego mogą wykonywać tylko zadania, które nie mogą być zrealizowane przez samych obywateli, ich wspólnoty lub organizacje. Prowadzenie przez samorządy działalności podobnej do tej wykonywanej przez niezależną prasę, stanowi naruszenie tej zasady. Co więcej, według danych zebranych przez Stowarzyszenie Gazet Lokalnych, część prasy wydawanej przez samorządy terytorialne zawiera płatne reklamy i ogłoszenia, a z orzeczeń wydanych przez Regionalne Izby Obrachunkowe wynika, że publikowanie ich przez gminne gazety nie stanowi realizacji zadania publicznego, a tym samym narusza zasadę pomocniczości.
Rynek mediów lokalnych
Obecność mediów samorządowych utrudnia, a czasem uniemożliwia, przebicie się mediów lokalnych do czytelników i czytelniczek. Prasa wydawana przez samorządy nie spełnia podstawowego zadania mediów w postaci kontroli oraz krytyki - oczywiście jeśli jest ona potrzebna - działań władzy lokalnej. Nie urzeczywistnia ona tym samym prawa obywateli do rzetelnego informowania o życiu publicznym i jego jawności. W skrajnych przypadkach prasa samorządowa może ograniczać się do atrakcyjnego przedstawienia polityki rządzących w danym momencie władz lokalnych. Dlatego niezależne media lokalne są tak ważne - dzięki nim społeczność lokalna ma dostęp do wiarygodnego i rzetelnego źródła informacji.
Kolejnym problemem jest nieuczciwa konkurencja pomiędzy prasą samorządową, a tą niezależną. Częstą praktyką jest bezpłatna dystrybucja samorządowej prasy do mieszkańców i mieszkanek okolicy w przypadku, gdy w takiej prasie znajdują się płatne reklamy. Co więcej, prasa wydawana przez jednostki samorządu terytorialnego często nie jest oznaczana jako finansowana ze środków samorządu terytorialnego. To może wprowadzać czytelników i czytelniczki w błąd co do bezstronności przekazu.
Propozycja zmian prawnych
By wesprzeć niezależne media lokalne rozważana jest propozycja wprowadzenia całkowitego zakazu prowadzenia działalności medialnej przez jednostki samorządu terytorialnego oraz podmioty im podległe, do których należą np. biblioteki. Zwraca się także uwagę na potrzebę doprecyzowania regulacji w zakresie prowadzenia działalności wydawniczej przez jednostki samorządu terytorialnego.
W przypadku wprowadzenia takiego zakazu, samorządy miałyby możliwość publikowania biuletynów informacyjnych, które musiałyby zostać zdefiniowane w Prawie prasowym np. jako serwis informacji lub informator o działalności danej instytucji czy organizacji. Należałoby określić określoną dopuszczalną liczbę wydań biuletynu w ciągu roku oraz zastrzec, że nie mogą się w nim pojawiać żadne płatne, jak i bezpłatne reklamy, komunikaty ani ogłoszenia, nie przewidziane w ustawie Prawo prasowe. Proponowanych jest w tym momencie 6 wydań biuletynu informacyjnego rocznie i miałyby mieć one funkcję informacyjną.
Zmiany proponowane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego będą miały znaczący wpływ na funkcjonowanie mediów lokalnych, a rzecz jasna, przede wszystkim mediów samorządowych. Jeśli przepisy wejdą w życie, potrzebne będzie ustalenie długiego okresu vacatio legis (od publikacji do ich wejścia w życie), by wszystkie jednostki samorządu terytorialnego mogły zakończyć działalność w mediach, przenieść je na inny podmiot lub w przypadku programów radiowych i telewizyjnych, przeprowadzić postępowanie dotyczące zmiany koncesji. W związku z tym proponowanym okresem na wprowadzenie zakazu prowadzenia przez jednostki samorządowe działalności na rynku medialnym, byłby rok od opublikowania ustawy.
Rozpoczął się okres konsultacji społecznych dotyczących tego tematu, a uwagi do projektu zgłaszać można do 23 września 2024 r. drogą mailową na adres [email protected] za pomocą formularza “Tabela do zgłaszania uwag” dostępnego na stronie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Napisz komentarz
Komentarze