Wojtek Kałużyński
Wystawa prezentowana od kilku dni w Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej, a wcześniej dostępna w Muzeum Niepodległości przedstawia trudną drogę Polski do odzyskania niepodległości od strony rzadko do tej pory pokazywanej czyli kobiecej. Walka o wolność była w niej ściśle powiązana z ideą emancypacji kobiet.
Jedną z pierwszych grup polskich feministek były „Entuzjastki” kierowane przez słynną Narcyzę Żmichowską. Zwraca uwagę wszechstronny charakter ich działalności, od edukacji po konspiracje polityczną. Grupa istniała od 1830 do 1863 roku.
Wystawa przypomina również o udziale Polek w powstaniu styczniowym, którego były „cichymi bohaterkami”. Wspierały zryw organizacyjnie, opiekowały się rannymi powstańcami, ale również walczyły z bronią w ręku. Słynne były wówczas organizacje kobiece zwane Piątkami. Wiele dzielnych uczestniczek wydarzeń zginęło lub zostało zesłanych na Syberię.
Bardzo ważnym elementem ówczesnych działań związanych z pracą organiczną była sprawa edukacji kobiet. Paulina Kuczalska-Reinschmit – założycielka postępowego pisma „Ster” – Organ Równouprawnienia Kobiet, Józefa Bojanowska, Faustyna Morzycka czy Rozalia z Morzyckich Brzezińska walczyły z analfabetyzmem kobiet, ale również przez naukę zawodu zapobiegały ich bezrobociu na rynku pracy.
Przełomem w 1882 roku było powstanie Uniwersytetu Latającego w Warszawie, który był pierwszą tajną uczelnią dla kobiet. Założyła ją Jadwiga Szczawińska-Dawidowa. Ukończyła tą uczelnię Jadwiga Dziubińska – autorka nowatorskich programów pedagogicznych i krzewicielka idei Uniwersytetów Ludowych. Z jej inicjatywy powstała Szkoła Ludowa Pszczelin oraz szkoła dla dziewcząt w Kruszynku na Kujawach.
Podczas rewolucji 1905 roku działaczki Organizacji Bojowej PPS: Wanda Krahelska, Zofia Owczarkówna i Albertyna Helbertówna przeprowadziły zamach na znienawidzonego generał-gubernatora Warszawy Gierogija Skałona. Odbyło się wtedy także więcej akcji bojowych z udziałem polskich kobiet.
Podczas I wojny światowej po raz kolejny wykazały się heroicznym poświęceniem. Żeńskie oddziały Związku Drużyn Strzeleckich zostały, decyzją Piłsudskiego, skierowane do służby pomocniczej: wywiadowczej, kurierskiej, kwatermistrzowskiej i sanitarnej.
W formacjach tych kobiety wykazały się ogromnym poświęceniem. Najbardziej zdeterminowane do walki z bronią w ręku, wstępowały do oddziałów przebrane za młodych mężczyzn, np. Zofia Plewińska czy Wanda Gertz. W ramach Polskiej Organizacji Wojskowej, założonej w Królestwie Polskim przez Józefa Piłsudskiego, istniał Oddział Żeński kierowany przez Ellę Kwiatkowską-Stefanowską.
Liga Kobiet Pogotowia Wojennego była organizacją, która była czołową rzeczniczką emancypacji kobiet w Królestwie Polskim. Z Ligii wywodził się komitet, który w dniach 8 i 9 września 1917 roku zorganizował Zjazd Kobiet w Warszawie w którym wzięło udział ponad tysiąc delegatek z różnych środowisk politycznych i społecznych.
Ukoronowaniem walki polskich kobiet było uzyskanie przez nie praw wyborczych. Stało się to 105 lat temu 28 listopada 1918 roku. Wtedy Naczelnik Państwa, Józef Piłsudski, wydal dekret o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego: Na podstawie uchwalonego przez Radę Ministrów projektu stanowię co następuje: ROZDZIAŁ I Prawo wybierania. Art. 1. Wyborcą do Sejmu jest każdy obywatel państwa bez różnicy płci.
Autorami i pomysłodawcami wystawy i towarzyszącego jej filmu dokumentalnego „Entuzjastki, bojowniczki, siłaczki. Kobiety Mazowsza 1863-1918” są Natasza Rączka, Elżbieta Leszczyńska i Karol Makowski.
Napisz komentarz
Komentarze