Wybuchowa codzienność: Życie dzieci w rodzinach z problemem alkoholowym i ich trudności w relacjach z otoczeniem

Alkoholizm w rodzinie jest trudnym i często niezauważonym problemem, który ma poważne konsekwencje dla wszystkich członków rodziny, a zwłaszcza dla dzieci. Niestety dotyka on coraz częściej tak zwanych „dobrych domów”.

W rodzinach dotkniętych problemem alkoholowym, codzienność staje się chaotyczna, pełna sytuacji, które dla świata zewnętrznego są zupełnie niewidoczne. Kreowany często perfekcjonizm jest stworzony tylko po to, aby zatuszować prawdziwe życie, które toczy się w czterech kątach. W domu, w którym centrum życia rodzinnego jest alkohol, przeżycia dziecka, jego potrzeby i pragnienia, schodzą na dalszy plan. W konsekwencji, na każdym etapie swojego życia mierzą się one z bezpośrednimi skutkami uzależnienia alkoholowego, jak i związanymi z nim trudnościami w relacjach z otoczeniem.

Życie dzieci w rodzinach z problemem alkoholowym, jest często naznaczone chaosem. Zamiast spokoju i bezpieczeństwa doświadczają wstydu oraz braku stabilizacji. Uzależnienie rodzica od alkoholu, prowadzi do niestabilności emocjonalnej i finansowej całej rodziny, a to niestety ma wpływ na codzienne funkcjonowanie najmłodszych jej członków.

Dzieci w takich rodzinach często stają się świadkami przemocy domowej, awantur i agresji. Te traumatyczne doświadczenia pozostawiają w ich psychice ślady, często prowadząc do poważnych problemów emocjonalnych, takich jak: depresja, fobie, lęki czy zaburzenia zachowania. Powiedzieć, że takie dzieci wychowują się często same, to jakby nie powiedzieć nic o ich realnych problemach.  Często stają się one opiekunami dla własnych rodziców, a także pełnią nieformalną rolę matki lub ojca dla swojego młodszego rodzeństwa. Konsekwencje niesienia takiego bagażu są ogromne. Oprócz wstydu jest strach, samotność i brak wiary w siebie.

Pozornym wyjątkiem w postrzeganiu problemu alkoholowego przez społeczeństwo, są rodziny tzw. wysoko funkcjonujące (high functioning alcoholics – HFA). Należy do nich 1/5 wszystkich uzależnionych od alkoholu. Otoczenie często nie zauważa problemu, z jakim boryka się dana rodzina. Zadbany dom, schludnie ubrane dzieci i modne dodatki stanowią fasadę, która skrywa wstydliwy kłopot. Niestety problem pozostaje ten sam.

Trudności w relacjach z otoczeniem są jednym z najczęstszych wyzwań, z jakimi borykają się dzieci z rodzin z problemem alkoholowym. Często doświadczają one stygmatyzacji i wykluczenia ze strony rówieśników, ale także osób dorosłych, którzy nie rozumieją ich emocji i zachowań wynikających z przeżytych doświadczeń. Utrzymanie dłuższej relacji z nowopoznanymi osobami, stanowi poważny problem – kiedy koleżanka bądź kolega zaczynają orientować się w sytuacji domowej dziecka, ono jako mechanizm obronny stosuje najszybszy sposób, czyli ucieczkę. Izolacja społeczna, jest konsekwencją poczucia wstydu i braku poczucia sprawczości.

DDA (Dorosłe Dzieci Alkoholików), podczas terapii, często mają żal do najbliższego otoczenia np.: sąsiadów, o brak rekcji na krzywdzące je zachowania ze strony rodziców. Środowisko lokalne ma w sobie ogromną moc, która może pomóc wielu dzieciom. Programy wsparcia dla rodzin z problemami alkoholowymi, powinny skupić się na eliminacji negatywnych czynników wpływających na dziecko, takich jak przemoc domowa i brak stabilizacji.

W toku terapii, każdego dziecka, należy skoncentrować się na kluczowych aspektach takich jak:

• zapewnienie bezpiecznego i stabilnego środowiska przez cały okres trwania procesu terapeutycznego,
• wsparcie emocjonalne dziecka, które w swoim krótkim życiu doświadczyło wielu złych momentów, co skutkuje problemem z werbalizacją swoich emocji i potrzeb. Psychologiczne wsparcie może okazać się pomocne w zrozumieniu swoich odczuć, a także radzenia sobie ze stresem i budowania relacji z innymi. Ponadto terapia ma pomóc dziecku w przepracowaniu trudnych doświadczeń.  
• edukacja społeczna. Niestety pomimo zwiększającej się świadomości społeczeństwa w obszarze problemu alkoholowego, kwestia trudnej sytuacji dzieci jest często traktowana drugorzędnie. Nie zdajemy sobie sprawy z konsekwencji problemu alkoholowego dla najmłodszych. Kampanie społeczne i programy edukacyjne powinny skupiać się na zmniejszaniu stygmatyzacji i podnoszeniu świadomości, tak by kolejne pokolenie nie było od samego początku skazane na przepracowanie traum, które to my dorośli „zafundujemy” naszym dzieciom.

Trwałość rezultatów procesu terapeutycznego można wzmocnić poprzez długoterminowe wsparcie. Ważne jest, aby kontynuować pracę z dzieckiem i jego rodziną, nawet po zakończeniu całego programu. Regularne monitorowanie postępów, udzielanie wsparcia psychologicznego i organizowanie grup wsparcia mogą pomóc utrzymać zdobyte umiejętności i wspomóc rozwój zdrowych relacji. Szczególną uwagę należy zwrócić na systemowy sposób realizacji całego procesu – rodzina musi być objęta pomocą całościowo. Niestety statystyki pokazują, że wyłączeniu z terapii chociaż jednego członka rodziny, skutkuje zmniejszeniem szans, na wyjście z problemu alkoholowego.

Dorastanie w rodzinie z problemem alkoholowym odciska głębokie piętno na psychice. By jakoś poradzić sobie w dzieciństwie, mały człowiek, musi wypracować sztywne schematy reagowania, dzięki którym stawia czoło światu, staje się często mistrzem przetrwania… niestety do czasu. W dorosłym świecie te mechanizmy nie są już potrzebne, jednak trudno się ich pozbyć, uwolnić od przeszłości.

Dorosłe Dzieci Alkoholików, charakteryzują się często chęcią rezygnacji z własnych potrzeb na rzecz cudzych (dotyczy to szczególnie kobiet), dążeniem do perfekcji w tym co robią, szukaniem potwierdzenia swojej wartości u innych, a często również niewyjaśnionym napięciem i permanentnym lękiem.

W XXI wieku, w dobie cyfryzacji i bardzo łatwego dostępu do wiedzy, niestety pewne schematy zachowań, którymi kierowali się nasi rodzice oraz dziadkowie pozostają wciąż aktualne. Kultura spożywania alkoholu pozostawia wiele do życzenia. Dorośli, którym wydaje się, że mają monopol na pewne schematy postępowania, zapominają, że najsłabsi, czyli nasze dzieci nie potrafią się same ukształtować na silnych, pewnych siebie i kochających ludzi. To oni będą za kilkanaście lat stanowić trzon naszego społeczeństwa i przekazywać kolejnemu pokoleniu schematy zachowań… a czy wszystkim uda się uciec od traumatycznego niekiedy dzieciństwa?

Artykuł powstał na zlecenie Urzędu Dzielnicy Bielany m.st. Warszawy w ramach realizowanego projektu pn „ dla Trzeźwego i Pełnego Potencjału Życia”

GDZIE SZUKAĆ POMOCY?

W celu uzyskania pomocy psychologicznej można zgłosić się pod bezpłatny numer telefonu kryzysowego telefonu zaufania 116 123 lub skontaktować się z wybrana placówką oferującą bezpłatną pomoc:

• Punkt Informacyjno-Konsultacyjny w Dzielnicy Bielany m.st. Warszawy
  ul. S. Żeromskiego 29, 01- 882 Warszawa
  tel.  22 325 44 11
• Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych m.st. Warszawy – Dzielnicowy Zespół Bielany

ul. S. Żeromskiego 29, 01- 882 Warszawa
tel.  22 325 44 11

• Bielańskie Stowarzyszenie Rodzin Abstynenckich

ul. S. Żeromskiego 55/67, 01- 882 Warszawa
tel.  22 639 81 92

• Poradnia Terapii Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia
  ul. S. Żeromskiego 13, 01-887 Warszawa
  tel.  22 663 54 39
  Uwagi: refundacja miasta – darmowa terapia dla dzieci i dorosłych mieszkańców Warszawy. 
• Specjalistyczna Poradnia Rodzinna Dzielnicy Bielany m.st. Warszawy
  Al. Zjednoczenia 11, 01-829 Warszawa
  tel.  22 864 73 06
  Uwagi: refundacja miasta – darmowa terapia dla dzieci i dorosłych mieszkańców Warszawy. 
• Centralny Szpital Kliniczny MSW
  Przychodnia Zdrowia Psychicznego
  ul. Wołoska 137, 02-507 Warszawa
  tel. 47 722 17 95
  Uwagi: refundacja NFZ; tylko osoby dorosłe.
• Poradnia Rodzinna Powiślańskiej Fundacji Społecznej
  ul. Mokotowska 55 lok. 4, 00-542 Warszawa
  tel. 22 622 99 09
  Uwagi: refundacja miasta; tylko dla mieszkańców Warszawy
• Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Warszawa Wola-Śródmieście Poradnia Zdrowia Psychicznego Dorosłych
  ul. Płocka 49
  01-152 Warszawa
  tel. (22)632-86-81
  Uwagi: refundacja NFZ; tylko osoby dorosłe
• Ośrodek Psychoterapii i Promocji Zdrowia “Ogród”
  ul. Jana Olbrachta 118A m.12, 01-373 Warszawa
  tel. 22 665 77 17, 22 665 77 49
  Uwagi: refundacja NFZ; tylko osoby dorosłe.
• Instytut Psychiatrii i Neurologii
  Poradnia Zdrowia Psychicznego
  ul. Sobieskiego 9, 02-957 Warszawa
  tel. (22)458-26-11
  Uwagi: refundacja NFZ; dla dzieci i dorosłych.
• Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Lecznictwa Otwartego Warszawa-Żoliborz Poradnia Zdrowia Psychicznego – Żoliborz
  ul. Elbląska 35, 01-737 Warszawa
  tel. (22) 669 09 66
  Uwagi: refundowane z NFZ; tylko osoby dorosłe
• Specjalistyczna Poradnia Rodzinna Dzielnicy Wawer m.st. Warszawy
  ul. Włókiennicza 54, 04-974 Warszawa
  tel. (22) 277 11 98
  strona internetowa www.sprwawer.pl
  Uwagi: Poradnia świadczy bezpłatne usługi dla osób indywidualnych (dzieci, młodzieży i osób dorosłych), par i rodzin. Konsultacje i psychoterapia dostępna są tylko dla mieszkańców Warszawy. Zapisy telefoniczne pod ww. nr telefonu od poniedziałku do piątku w godz. 8.00-16.00
• Samodzielny Wojewódzki Zespół Publicznych Zakładów Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej w Warszawie Centrum Psychoterapii – Poradnia Leczenia Nerwic
  ul. Dolna 42, 00-744 Warszawa
  tel. 22 841 26 13
  Uwagi: refundacja NFZ; tylko osoby dorosłe; leczenie nerwic seksuologicznych.
• Szpital Wolski – Wolskie Centrum Zdrowia Psychicznego
  Poradnia Zdrowia Psychicznego
  ul. Kasprzaka 17, 01-211 Warszawa
  tel. 22 389 48 80
  Uwagi: refundacja NFZ; tylko osoby dorosłe.
• Poradnia zdrowia psychicznego Wojewódzkiego Szpitala Bródnowskiego SPZOZ
  Oddziały:
  ul. Kondratowicza 8, blok G, tel. 22 326 56 52,
  ul. Remiszewska 14, tel. 516 319 573,
  Uwagi: refundacja NFZ; tylko osoby dorosłe.