Czy sztuka miejska na Kinie Tęcza powinna tam pozostać?

W tym artykule przeczytasz o:

• interpelacji w sprawie zachowania murali na elewacji Kina Tęcza,
• krótkiej historii Kina Tęcza,
• remoncie Kina Tęcza,
• artystach, których dzieła mogą zniknąć,
• jaka kara grozi grafficiarzom? 

Interpelacja

3 lipca 2024 r. została złożona interpelacja numer 35 w sprawie pozostawienia pracy znanego żoliborskiego artysty miejskiego Fukowa na elewacji Kina Tęcza. Złożył ją Radny Dzielnicy Żoliborz Konrad Smoczny. W interpelacji poprosił, by cytat napisany przez Fukowa nie zniknął z tyłów kina, podczas jego remontu. Graffiti nie ingeruje w zewnętrzną elewację budynku, a jest jedną z pamiątek po Fukowie, czyli najbardziej znanym artyście street artowym na Żoliborzu. Ta sama prośba dotyczy też muralu “Tonący Bohater” namalowanego przez Piotra Janowczyka, znajdującego się na przodach kina. 

Historia Kina Tęcza

Budynek, w którym znajduje się Kino Tęcza, powstał w latach 30. poprzedniego wieku z inicjatywy Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej i pełnił funkcję kotłowni centralnego ogrzewania budowanego przez nich osiedla. Później wygospodarowano w nim miejsce na kinoteatr, który przez lata słynął jako jedno z najbardziej znanych miejsc kulturalnych w Warszawie. Odbywały się w nim pokazy filmowe, spektakle teatralne, koncerty oraz różnego rodzaju spotkania kulturalne. Samo w sobie Kino Tęcza pod tą nazwą, otwarte zostało 27 lipca 1945 r. W trakcie pierwszego pokazu filmowego wyświetlony został film “Antoni Iwanowicz gniewa się” reżyserii Aleksandra Iwanowskiego. Kino zamknięte zostało z powodu braku funduszy na czynsz w 1997 r. i od tamtego czasu, z małymi przerwami, pozostało niezagospodarowane. Teraz ma się odbyć jego remont – decyzja została podjęta w 2020 r. przez Warszawską Spółdzielnię Mieszkaniową i Urząd m.st. Warszawy. W odnowionym budynku Kina Tęcza powstać ma Centrum Kultury Filmowej im. Andrzeja Wajdy.

Kino po remoncie

W budynku ma powstać nowoczesna sala kinowa dla 145 widzów wyposażona w system dźwięku Dolby Atmos i panoramiczny ekran. Mimo tych nowoczesnych zmian, w kinie dalej będzie można cofnąć się w przeszłość – odbywać się tam będą także pokazy filmów z projektorów 35 mm dla filmów z taśmy światłoczułej. Oprócz wyświetlania filmów na żywo zaplanowano umieszczenie przy sali kinowej reżyserki, która umożliwi transmitowanie na żywo wydarzeń odbywających się w kinie takich jak konferencje, występy muzyczne czy spotkania autorskie. Otwarcie budynku wyremontowanego Kina Tęcza zaplanowane jest na 2027 r. Więcej na temat remontu Kina Tęcza przeczytać można tutaj: Nowa Tęcza na Żoliborzu. “Nowe Kino Teatr Tęcza jako jednostka kulturotwórcza powinna czuć w obowiązku zachowanie dzieł kultury street artowej, które wpisały się nie tylko w tkankę budynku, ale także w pejzaż Żoliborza.” - napisał Konrad Smoczny w swojej interpelacji. Na budynku Kina Tęcza znajdują się dwa działa – cytat namalowany przez Fukowa oraz mural “Tonący Bohater” autorstwa Piotra Janowczyka. Czy w trakcie remontu rzeczywiście znikną? 

Fukow – artysta czy wandal?

Przez jednych uważany za artystę sztuki miejskiej przez innych za grafficiarza wandala. Najbardziej znany jest ze swoich rysunków gołębi, odliczania dni pandemii oraz samego w sobie podpisu “Fukow”, który zobaczyć można w niezliczonej liczbie miejsc. Był młodym artystą od lat związany z Żoliborzem, który niestety niedawno zmarł. Pozostawił po sobie wiele street artowych prac rozsianych po całej Warszawie. Jego twórczość była komentarzem do rzeczywistości, w której żył i ożywiała żoliborską przestrzeń miejską. Jego śmierć zaskoczyła wiele osób, a wiele osób dalej o niej nie wie pomimo tego, że codziennie mija jego prace, przemieszczając się ulicami miasta. Cytat “I przegapisz wschód słońca, jeżeli zamkniesz oczy. A to złamie mi serce na pół.” napisany białą farbą na czarnym tle z żółtym gołębiem po lewej stronie znajdujący się na tyłach Kina Tęcza, był jednym z tych, które zaczął po sobie zostawiać, gdy dowiedział się, że jest śmiertelnie chory. Swoimi małymi obrazkami dotarł do dużej ilości osób, jest on kojarzony przez znaczną większość mieszkańców i mieszkanek Żoliborza, chociaż nie przez wszystkich pozytywnie. Część osób nie kojarzy go jako artysty street artowego, a jako zwykłego chuligana. Jego pseudonim na Żoliborzu zobaczyć można wszędzie – w jednych miejscach w większej częstotliwości, a w innych w mniejszej. Latarnie, metalowe płoty, tyły znaków drogowych, budki instalacji elektrycznych, kosze na śmieci, ściany budynków – to na nich można dalej znaleźć jego podpisy.

“Fukow” z dopiskiem ostatnich dwóch cyfr danego roku, wypisywał na potęgę. Odliczanie dni pandemii, choć w niektórych miejscach zostało już zamazane, również z łatwością można odnaleźć na ulicach Żoliborza. Gołębie w formacie większym, jak i tym mniejszym są już troszkę mniej rozrzucone po dzielnicy, trzeba się rozglądać, by je zauważyć, ale też znaleźć je można w wielu miejscach. 

Mural Tonący Bohater

Drugim dziełem, o którego zabezpieczenie na czas remontu Kina Tęcza poprosił Radny Konrad Smoczny w swoim zapytaniu, jest mural “Tonący Bohater”. Znajduje się na przodach Kina Tęcza i został namalowany przez Piotra Janowczyka. Powstał w czerwcu 2014 r. i przedstawia wynurzającą się z wody głowę mężczyzny, którego oczy wyrażają jego przerażenie. Praca utrzymana jest w kolorystyce czarno-białej i w ostatnich latach, stała się symbolem zapomnianego Kina Tęcza. Dla wielu osób to właśnie “Tonący Bohater” jest tym, co przychodzi im na myśl, gdy słyszy się słowa “Kino Tęcza” czy nawet “ulica Suzina”. Autor dzieła jest historykiem sztuki, ilustratorem, rysownikiem, twórcą animacji, reżyserem i wykładowcą akademickim. 

Zachowanie prac

W swojej interpelacji Radny Konrad Smoczny wspomniał, że jednym z materiałów często używanych do zachowana tego typu dzieł jest pleksi. Pojawia się jednak pytanie, czy cytat Fukowa jest dziełem, czy może zwykłym aktem wandalizmu? Zdania są podzielone. Podczas gdy wiele osób graffiti uważa za artystyczne wyrażenie siebie i swoich myśli, są też osoby zawzięcie potępiające malowanie w miejscach do tego nie przeznaczonych. Im graffiti kojarzy się często z budynkami osprejowanymi różnokolorową farbą i niemożliwymi do odszyfrowania napisami, a nie z artystycznymi obrazami. Czy napis na tyłach Kina Tęcza można uznać za dzieło godne ochrony? Z jednej strony Fukow zapisał się w historii sztuki miejskiej na Żoliborzu, a z drugiej, czemu powinniśmy zrobić wyjątek i zabezpieczyć akurat to graffiti? Myślę, że byłoby wiele osób zadowolonych z zachowania napisu, jak i wiele osób, które by to potępiło. Niezależnie od tego, co stanie się z cytatem na tyłach Kina Tęcza, warto jest pamiętać, że nie wszyscy grafficiarze to zwykli wandale, którzy sprejują po czym popadnie, tylko po to, by coś zniszczyć. Spytaliśmy Centrum Kultury Filmowej im. Andrzeja Wajdy, czy planują zamalować oba murale – gdy dostaniemy odpowiedź, artykuł zostanie zaktualizowany.

Jaka kara grozi za graffiti?

Graffiti to rysunki, napisy lub podpisy umieszczane m.in. na płotach, koszach na śmieci, latarniach czy ścianach budynków. Jeśli są malowane bez zezwolenia, to zakwalifikować je można jako wykroczenie lub przestępstwo, w zależności od wartości uszkodzonego mienia, a sprawcom wykroczenia grozić może areszt, ograniczenie wolności lub grzywna. Wandal może trafić do więzienia na okres od 3 miesięcy do nawet 5 lat. S