Niezwykłe mozaiki i malowidła naścienne ilustrujące polską plastykę z lat 60-tych. To jedno z niezwykłych dzieł na Żoliborzu

Prace Hanny i Gabriela Rechowiczów dziś stanowią ważny element w historii polskiej sztuki użytkowej i dekoracyjnej z okresu lat 60-tych. Artyści stworzyli indywidualny styl o rozpoznawalnych cechach.

Żoliborz jest dzielnicą pełną historycznych, ale i współczesnych dzieł sztuki znajdujących się w przestrzeni miejskiej takich jak mural Dawida Bowiego czy Światłotrysk na Kępie Potockiej. O tym, że ulica może być istotnym elementem sztuki mieliśmy okazję przekonać się w końcówce roku za sprawą wydarzeń artystycznych w Szklanym Domu.

Żoliborz w swojej przestrzeni ma znacznie więcej elementów artystycznych. Jednym z nich jest mozaika autorstwa Hanny i Gabriela Rechowiczów, którą wielu żoliborzan codziennie mija. Znajduje się na murach dawnej Wielobranżowej Szkoły Zawodowej lub po prostu Szkoły Rzemiosł. Do dziś budynek pełni funkcję placówki oświatowej działając pod szyldem Zespołu Szkół nr 31 im. Jana Kilińskiego przy ulicy Felińskiego 13.

Dekorację autorstwa Rechowiczów od zewnątrz zobaczymy na północnej ścianie szczytowej głównego korpusu szkoły. Mozaika wykonana jest z kamieni oraz wkomponowanych pomiędzy nie form cementowych. Pierwotnie mozaika była wielobarwna czego dziś nie widać, ponieważ pigmenty zostały wymyte przez czynniki atmosferyczne. Jeśli jednak dobrze się przyjrzymy widoczne są ślady czerwieni, żółcienie oraz błękity.

To nie jedyny element pracy twórczej Rechowiczów. Więcej prac mozaikowych i malowideł znajduje się we wnętrzu szkoły.

Zobacz też: Żoliborz. Ciąg dalszy afery mobbingowej: “Sytuacja o której mówiły pracownice Centrum Lokalnego jest wysoce prawdopodobna”

Poznali się w Paryżu, zamieszkali w Trójmieście, a tworzyli w Warszawie

Hanna i Gabriel Rechowicz to małżeństwo artystów wspólnie pracujące. Trzonem ich dorobku są dekoracje architektoniczne – mozaiki i dzieła malarstwa ściennego. Każde z nich miało również swoją ścieżkę kariery. Hanna tworzyła scenografie teatralne, z kolei Gabriel ilustrował książki dla dzieci, projektował plakaty i wykonywał ilustracje do prasy.

Kluczową rolę w życiu artystów odegrał Paryż, gdzie Gabriel Rechowicz znalazł się przeżywając powstanie warszawskie i służbę w amerykańskiej armii. Gabriel i Hanna studiowali w École des Beaux-Arts. Po powrocie do Polski rozpoczęli studia w Trójmieście, jednak to Warszawa była miastem gdzie realizowali się zawodowo.

To właśnie w rodzinnym mieście, czyli Warszawie Rechowicz nawiązał współprace z architektami wykonując wielkoformatowe dekoracje. Jego prace charakteryzowało użycie łatwo dostępnych materiałów takich jak szkło, kamienie czy metale. Inspirował się stylistyką malarzy surrealistycznych. Użyte barwy wzajemnie przenikają się, bajkowe motywy stały się elementem rozpoznawalnym jego twórczości.

Współpracowali z czołowymi architektami PRL’u

Pierwszymi architektami, z którymi współpracę nawiązali Rechowiczowie było małżeństwo Marii i Kazimierza Piechotków. To właśnie w wyniku współpracy tych artystów i architektów powstały malowidła ścienne i kotary w klubokawiarni w Instytucie Doskonalenia i Specjalizacji Kadr Lekarskich. Ponadto Rechowicz wraz z Piechotkami zaprojektowali słynny plac zabaw na jednym z bielańskich osiedli. Artyści pomalowali m.in. muszlę, która jest do dziś jednym z elementów placu zabaw. Do najbardziej cenionych prac Rechowiczów należy zaliczyć częściowo zachowane dekoracje w warszawskim Domu Chłopa, w którym dziś funkcjonuje hotel oraz wystrój baru Frykas, który znajdował się w nieistniejącym już dziś Supersamie.

Rechowiczowie swoim stylem wpisywali się w architekturę socmodernizmu. W trakcie swojej 30-letniej działalności artystycznej wykonali m.in. mozaikę na budynku szatni basenu WKS Legia czy dekoracje willi i basenu we Francji, gdzie tworzyli i przez jakiś czas żyli.

Zobacz też: Żoliborz w oczach mieszkańców. Jak mieszkańcy Starego Żoliborza postrzegają Nowy Żoliborz?

„Cenny dokument ilustrujący etap rozwoju polskiej plastyki i sztuki użytkowej”

Jednym z dzieł, które do dziś przetrwały jest wspomniany wcześniej wystrój zwanej ówcześnie Szkoły Rzemiosł znajdującej się przy ulicy Felińskiego.

Poza dekoracją na zewnętrznej ścianie budynku szkoły kompozycję mozaikową w mniejszej skali wykonano w przedsionku szkoły. To abstrakcyjna forma z wymalowanym u dołu masywem górskim, nad którym znajdują się polichromowane płaszczyzny składające się z kamieni. Całość uzupełnia gładka powierzchnia, o różnych odcieniach koloru niebieskiego.

Pozostałością po wystroju artysty są również malowidła zlokalizowane na ścianach klatek schodowych. Kompozycję rozciągają się przez dwie kondygnacje. Wertykalne pasy przeplatane są geometryzującymi kształtami. Dominują czernie, biele, granaty i szarości. Podczas remontu oba malowidła przemalowano odtwarzając pierwotną kolorystykę i wzór.

W budynku znajdują się również dwa malowidła. Na tle całej przestrzeń są wyrazistymi punktami pełnymi zimnych zieleni, błękitów i brązów. Wszystkie kolory przenikają się niczym rozlane i świetliste plamy. Dzieła Gabriela Rechowicza charakteryzuje surrealistyczna stylistyka. W ten sposób można dostrzec nawiązanie do malarskich dzieł artysty, które podbiły Japonię.

Zobacz też: Zarząd Dróg Miejskich zakończył konsultacje w sprawie Strefy Płatnego Parkowania na Żoliborzu. Jest rekomendacja dla rady miasta

„Prace Rechowiczów w Szkole Rzemiosł charakteryzują się indywidualnym wyrazem artystycznym i wysoką jakością wykonania, co jest nośnikiem niezaprzeczalnych wartości artystycznych, zarówno poszczególnych kompozycji jak i całego wystroju szkoły, potraktowanego jako zespół. Dekoracja plastyczna stanowi integralny element budynku, będąc istotnym składnikiem projektu i realizacji. (…) Realizacja ta stanowi cenny dokument ilustrujący etap rozwoju polskiej plastyki i sztuki użytkowej w latach 60. XX wieku, powstającej w przestrzeni publicznej” – uzasadniał w 2019 roku wpis malowideł i mozaik do rejestru Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków.

Dawid Krupski

Jest fanem nowinek technologicznych i gadżetów. W wolnych chwilach lata dronem w poszukiwaniu najlepszych ujęć. Lubi się zmęczyć dlatego pływa, jeździ na rowerze i biega. Wieczorami zasiada z joystickiem w ręku i zdobywa reprezentacją polski najważniejsze trofea w piłce nożnej.