Marymont – to jeszcze Żoliborz, czy już Bielany?

Osiedle Marymont zostało, w ramach Miejskiego Systemu Informacji, podzielone pomiędzy dwie dzielnice administracyjne. Dlaczego?

Z tego artykułu dowiesz się:

• skąd nazwa Marymont,
• kiedy Marymont stał się częścią Warszawy,
• jak kształtował się podział administracyjny Warszawy,
• którędy przebiegają granice Marymontu.

Jak pisaliśmy niedawno, istnieją plany odrestaurowania Pałacyku Marysieńki na terenie Żoliborza. Nie każdy jednak zdaje sobie sprawę, że osiedle Marymont swoją nazwę zawdzięcza właśnie pałacykowi postawionemu przez Jana III Sobieskiego dla królowej. “Marie mont”, czyli “góra Marii” to wysoka skarpa wiślana, na której architekt Tylman z Gameren wybudował wspomnianą letnią recydencję.

Marymont częścią Warszawy

Marymont, bo tak spolszczono jego nazwę, w granicach Warszawy znalazł się w 1916, kiedy gubernatorstwo postanowiło powiększyć miasto. Wcześniej przechodził przez ręce różnych władców, pełniąc funkcję bazy wypadowej na polowania. Następnie miał tu siedzibę Instytut Agronomiczny, a po powstaniu styczniowym Marymont przekazano wojskom zaborcy na koszary.

W dwudziestoleciu międzywojennym Marymont traktowany był jako odrębna dzielnica, wchodząca w skład powiatu grodzkiego Warszawa – Północ. Planowano przekształcić Warszawę w pojedynczą gminę miejską, jednak wybuch wojny przerwał prace nad nowym podziałem administracyjnym. Po wojnie ogłoszono podział zgodny z okręgami Milicji Obywatelskiej – Marymont znalazł się w granicach Dzielnicy Północnej, jednocześnie podlegając pod komisariat XXVI Żoliborz.

Warszawa coraz większa

W 1951 zdecydowano o kolejnym – największym w historii – rozszerzeniu granic Warszawy.

Oznaczało to konieczność reorganizacji dotychczasowego podziału administracyjnego. Marymont stał się wówczas częścią dzielnicy Żoliborz, która obejmowała również teren dzisiejszych Bielan. Analogicznie, Włochy włączono do dzielnicy Ochota, Wilanów i Ursynów do Mokotowa. Znacznie powiększyła się Praga, wzbogacając się o tereny dzisiejszego Targówka, Bródna i Białołęki. Kolejne zmiany nastąpiły w 1959 roku po włączeniu Ursusa. Stał on się wówczas administracyjnie częścią Ochoty, a Wawer włączono do Pragi – Południe.

Trasa S8 i podział MSI

Budowa trasy S8 przecięła tereny ówczesnego Żolborza i Pragi- Północ. Musiano również, na potrzeby nowej trasy, przebudować most Grota – Roweckiego.

Zwłaszcza po prawej stronie Wisły przecięcie dotychczasowej siatki ulic trasą szybkiego ruchu wywoływało trudności. Jak wspominają starsi mieszkańcy tych okolic, niektóre ulice – jak Ostródzka, Głębocka, czy świętego Wincentego – zostały przecięte nową trasą, przez co listonosze nierzadko mylili się przy dostarczaniu przesyłek. Z tego powodu zdecydowano się na zmianę większości nazw po białołęckiej stronie. Znacznie różni się także zabudowa – idąc kładką z Podgrodzia na Białołękę ma się wrażenie, że właśnie opuściło się miasto… Niektórzy żartują wręcz, że Warszawa kończy się na S8.

Nowa trasa przecięła również Marymont. Obowiązywał już wówczas podział Miejskiego Systemu Informacji. Jednym z jego założeń jest to, że nazwa obszaru MSI nie może pokrywać się z nazwą dzielnicy (stąd dodanie przymiotnika “stary”, jak na przykład Stary Żoliborz), a także, że jeden obszar MSI nie może znajdować się w dwóch różnych dzielnicach. Ta druga zasada spowodowała wydzielenie takiego obszaru jak Nowolipki, bo większa część Muranowa leży na terenie Śródmieścia.

Trasa S8 stała się granicą między Żoliborzem a Bielanami. Co ciekawe, większa część Marymontu leży na Bielanach, jednak stacja Marymont, stadion RKS Marymont, hala Marymoncka i pętla Marymont – Potok są już na Żoliborzu. Osiedla Marymont – Kaskada i Marymont – Ruda znajdują się na terenie dzielnicy Bielany.

Marymont- Żoliborz czy Bielany?

Chociaż podział Miejskiego Systemu Informacji jest dość dokładny, to nie zawsze zgadza się on z podziałem historycznym. Marymont, choć obecnie podzielony między Bielany i Żoliborz, dawniej był odrębną dzielnicą o bardziej robotniczym charakterze. Starsi warszawiacy do tej pory mówią, że jadą na Marymont – niezależnie, czy chodzi o jego żoliborską, czy bielańską część. Zajezdnia Żoliborz znajduje się na Młocinach, a nazwa pozostała jeszcze z poprzedniego podziału administracyjnego.

Sam Żoliborz również jest nieoficjalnie podzielony na Oficerski, Urzędniczy, Dziennikarski, Spółdzielczy, Centralny i Dolny. Dawniej w świadomości mieszkańców istniał również Żoliborz Przemysłowy, którego pozostałością jest dawna bocznica kolejowa. A na poprzemysłowym terenie wybudowano osiedle o nazwie… Żoliborz Artystyczny.

Niektórzy mówią, że zacieranie się w pamięci historycznych nazw to wina “słoików”, którzy bezmyślnie używają nazw narzuconych przez MSI i deweloperów. Osobiście, jako importowana warszawianka, się z tym nie zgadzam, gdyż sama interesuję się warsavianistyką i posługuję się tradycyjnym nazwenictwem. Moim zdaniem warto pamiętać o historycznym charakterze dawnych dzielnic Warszawy i nie sugerować się jedynie podziałem administracyjnym.

Odpowiadając zaś na pytanie, czy Marymont to Żoliborz czy Bielany, powiem po prostu: Marymont to Marymont.

Przeczytaj również: Kilka słów o Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej

Towarzystwo Osiedli Robotniczych nawiązało współpracę z Warszawską Spółdzielnią Mieszkaniową. Powstały nowe osiedla spółdzielcze: Rakowiec, Ochota, Koło i Chomiczówka. W 1938 roku powstało jeszcze jedno osiedle TOR – na ulicy Podskarbińskiej. W przededniu wojny budowano coraz więcej mieszkań.