Jak alkoholizm może zniszczyć nie tylko życie osoby uzależnionej, ale również przyszłość jej nienarodzonego dziecka? Poznaj dramatyczne konsekwencje Alkoholowego Zespołu Płodowego (FAS) oraz możliwości wsparcia dla dotkniętych nim rodzin.
Życie w rodzinie zmagającej się z problemem alkoholowym może wiązać się z wieloma konsekwencjami, których ofiarami padają wszyscy jej członkowie. Funkcjonowanie w chronicznym stresie, niepewności, strachu, wstydu oraz poczuciu winy stanowi emocjonalne obciążenie dla każdej osoby zmagającej się z uzależnieniem. Następstwem tego jest dezorganizacja i niestabilność w funkcjonowaniu rodziny, zaburzony rozwój dziecka wynikający z nieobecności fizycznej i emocjonalnej jednego z rodziców, zaniedbywanie zdrowia psychicznego i fizycznego, trudności w budowaniu zdrowych relacji międzyludzkich, przemoc fizyczna i psychiczna oraz trudności ekonomiczne. To najczęstsze konsekwencje wynikające z życia i wychowywania się w środowisku, w którym nadmierne spożycie alkoholu osiągnęło poziom szeroko pojętego problemu.
Ten artykuł czytasz w ramach bezpłatnego dostępu do wybranych treści. Jeśli chcesz zyskać dostęp do wszystkich artykułów, wykup prenumeratę.
Uzależnienie w znaczący sposób wpływa na poziom kontroli nad własnym życiem, a także na podejmowanie racjonalnych decyzji. Z tego właśnie powodu, w rodzinach zmagających się z problemem alkoholowym, pojawia się duże ryzyko, że kobieta uzależniona od alkoholu nie zrezygnuje z picia, nawet gdy zajdzie w ciążę. Zagrozi to prawidłowemu rozwojowi płodu, a narodzone dziecko będzie obarczone Alkoholowym Zespołem Płodowym (FAS), co w dalszej konsekwencji wpłynie na funkcjonowanie nie tylko osoby z FAS, ale również całej rodziny.
FAS (Fetal Alcohol Syndrome) jest wynikiem narażenia płodu na wpływ alkoholu, który przenikając przez łożysko może spowodować szereg uszkodzeń zarówno strukturalnych, jak i funkcjonalnych. Po przedostaniu się do organizmu płodu, teratogen zakłóca procesy metaboliczne, przepływ tlenu i składników odżywczych. Może uszkodzić wiele narządów, w tym serce, wzrok, słuch, nerki. Wyjątkowo niebezpieczne jest ryzyko uszkodzenia mózgu, co zakłóca procesy wzrostu i podziału komórek mózgowych, prowadząc do jego nieprawidłowego kształtowania się, trwałych uszkodzeń strukturalnych oraz zaburzeń funkcji poznawczych i neurologicznych. Należy podkreślić, że szkodliwe działanie alkoholu na rozwijający się płód występuje przez cały okres ciąży.
Jednym z głównych problemów związanych z FAS jest trudność w rozwoju umiejętności społecznych. Osoby dotknięte tym zespołem często mają problemy z nawiązywaniem i utrzymywaniem relacji międzyludzkich, z rozumieniem społecznych sygnałów, norm i zasad, a także z odpowiednim regulowaniem swoich napięć emocjonalnych. Osoby z FAS mogą także wykazywać charakterystyczne zmiany w wyglądzie twarzy, takie jak małe oczy przy jednoczesnym dużym rozstawie, gładkie fałdy skórne wzdłuż wewnętrznej strony oczu (epikantus), płaską rynienkę nosową, wąską górną wargę i płaską powierzchnię twarzy. Wśród zmian zewnętrznych często występuje opóźniony wzrost i niższa masa ciała w porównaniu z rówieśnikami. Uszkodzenia mózgu wpływają także na opóźniony rozwój mowy, problemy z koncentracją uwagi, obniżony poziom intelektualny, trudności z regulacją zachowania, trudności z utrzymywaniem równowagi, koordynacją ruchową i umiejętnościami motorycznymi. W znacznym stopniu zauważa się także deficyty sensoryczne i częste problemy zdrowotne związane na przykład z wadami serca, wzroku, słuchu, opóźnionym rozwojem układu nerwowego, zaburzeniami snu i problemami z układem odpornościowym.
Wszystkie opisane deficyty wpływają na funkcjonowanie całej rodziny. Mogą prowadzić do poważnych konsekwencji związanych z trudnościami w szkole, pracy i życiu codziennym. Osoby z FAS narażone są na społeczną izolację, co może prowadzić do problemów emocjonalnych. Trudności z kontrolą impulsów, regulacją emocji i podejmowaniem zdrowych, racjonalnych decyzji mogą predysponować do eksperymentowania ze środkami psychoaktywnymi i uzależniającymi. Zaburzony rozwój społeczny i emocjonalny wpływa na brak kompetencji w radzeniu sobie z trudnościami emocjonalnymi, co może prowadzić do poczucia izolacji i frustracji, skłaniając do ucieczki w używanie szkodliwych substancji, stosowanie przemocy i podejmowanie ryzykownych zachowań seksualnych.
Ważne jest zrozumienie, że problem pojawienia się dziecka z FAS w rodzinie dotyka wszystkich jej członków, ale jest konsekwencją błędnych decyzji podjętych przez matkę dziecka. Należy również podkreślić, że nie wszyscy ludzie z FAS mają problemy z uzależnieniem i funkcjonowaniem w społeczeństwie. Odpowiednie rozpoznanie i wsparcie, wczesna diagnoza i interwencja terapeutyczna mogą pomóc w zminimalizowaniu negatywnych skutków i ułatwić rozwijanie umiejętności społecznych. Skutecznym wsparciem może być odpowiednio poprowadzona terapia behawioralna oraz Trening Umiejętności Społecznych. Dostosowując techniki i metody do możliwości psychofizycznych dziecka z FAS, należy uczyć rozumienia oczekiwań i społecznych norm. Kluczowa jest także nauka komunikowania się, która obejmuje rozpoznawanie i interpretowanie wyrazów twarzy, gestów, tonu głosu i innych elementów komunikacji niewerbalnej. Należy również kształtować umiejętności werbalnego komunikowania swoich potrzeb, emocji, myśli oraz słuchania i reagowania na zachowania innych. Rozwijanie umiejętności społecznych będzie się w tym wypadku opierało także na identyfikowaniu problemów, generowaniu alternatywnych rozwiązań i ocenie ich konsekwencji. Kluczową rolę odgrywa także wsparcie udzielane rodzinie osoby z FAS, opierające się na szkoleniach z zakresu specjalnych potrzeb oraz strategii radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Konieczna może okazać się terapia prowadzona przez wykwalifikowanych specjalistów, dążąca do ustabilizowania życia rodziny. Niebagatelne znaczenie ma także wpływ środowiska, które musi zaakceptować, że osoby z FAS nie są winne swoim trudnościom w rozwoju umiejętności społecznych. Zrozumienie tego, że jest to wynik narażenia na wpływ alkoholu w okresie prenatalnym, jest niezbędnym krokiem w kierunku udzielania wsparcia dla osób dotkniętych tym zespołem oraz ich rodzin.
FAS jest wynikiem błędnych decyzji, których źródła należy szukać w problemach związanych z alkoholizmem, naruszających strukturę i funkcjonowanie rodziny. Pojawienie się nowego członka rodziny, który (nie ze swojej winy) jest obarczony trudnościami w funkcjonowaniu zgodnie z normami i zasadami społecznymi, generuje trudności związane z budowaniem relacji, pogorszeniem zdrowia emocjonalnego oraz codziennym funkcjonowaniem. Uniknięcie tego problemu jest możliwe poprzez powstrzymanie się od spożywania alkoholu w okresie prenatalnym. Jeśli jednak jest już za późno, należy dziecku udzielić specjalistycznego wsparcia, tak aby na poziomie jego indywidualnych możliwości mogło jak najlepiej funkcjonować w społeczeństwie.
Artykuł powstał na zlecenie Urzędu Dzielnicy Bielany m.st. Warszawy w ramach realizowanego projektu pn „ dla Trzeźwego i Pełnego Potencjału Życia”
GDZIE SZUKAĆ POMOCY?
W celu uzyskania pomocy psychologicznej można zgłosić się pod bezpłatny numer telefonu kryzysowego telefonu zaufania 116 123 lub skontaktować się z wybrana placówką oferującą bezpłatną pomoc:
- Punkt Informacyjno-Konsultacyjny w Dzielnicy Bielany m.st. Warszawy
ul. S. Żeromskiego 29, 01- 882 Warszawa
tel. 22 325 44 11 - Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych m.st. Warszawy – Dzielnicowy Zespół Bielany
ul. S. Żeromskiego 29, 01- 882 Warszawa
tel. 22 325 44 11
- Bielańskie Stowarzyszenie Rodzin Abstynenckich
ul. S. Żeromskiego 55/67, 01- 882 Warszawa
tel. 22 639 81 92
- Poradnia Terapii Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia
ul. S. Żeromskiego 13, 01-887 Warszawa
tel. 22 663 54 39
Uwagi: refundacja miasta – darmowa terapia dla dzieci i dorosłych mieszkańców Warszawy. - Specjalistyczna Poradnia Rodzinna Dzielnicy Bielany m.st. Warszawy
Al. Zjednoczenia 11, 01-829 Warszawa
tel. 22 864 73 06
Uwagi: refundacja miasta – darmowa terapia dla dzieci i dorosłych mieszkańców Warszawy. - Centralny Szpital Kliniczny MSW
Przychodnia Zdrowia Psychicznego
ul. Wołoska 137, 02-507 Warszawa
tel. 47 722 17 95
Uwagi: refundacja NFZ; tylko osoby dorosłe. - Poradnia Rodzinna Powiślańskiej Fundacji Społecznej
ul. Mokotowska 55 lok. 4, 00-542 Warszawa
tel. 22 622 99 09
Uwagi: refundacja miasta; tylko dla mieszkańców Warszawy - Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Warszawa Wola-Śródmieście Poradnia Zdrowia Psychicznego Dorosłych
ul. Płocka 49
01-152 Warszawa
tel. (22)632-86-81
Uwagi: refundacja NFZ; tylko osoby dorosłe - Ośrodek Psychoterapii i Promocji Zdrowia “Ogród”
ul. Jana Olbrachta 118A m.12, 01-373 Warszawa
tel. 22 665 77 17, 22 665 77 49
Uwagi: refundacja NFZ; tylko osoby dorosłe. - Instytut Psychiatrii i Neurologii
Poradnia Zdrowia Psychicznego
ul. Sobieskiego 9, 02-957 Warszawa
tel. (22)458-26-11
Uwagi: refundacja NFZ; dla dzieci i dorosłych. - Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Lecznictwa Otwartego Warszawa-Żoliborz Poradnia Zdrowia Psychicznego – Żoliborz
ul. Elbląska 35, 01-737 Warszawa
tel. (22) 669 09 66
Uwagi: refundowane z NFZ; tylko osoby dorosłe - Specjalistyczna Poradnia Rodzinna Dzielnicy Wawer m.st. Warszawy
ul. Włókiennicza 54, 04-974 Warszawa
tel. (22) 277 11 98
strona internetowa www.sprwawer.pl
Uwagi: Poradnia świadczy bezpłatne usługi dla osób indywidualnych (dzieci, młodzieży i osób dorosłych), par i rodzin. Konsultacje i psychoterapia dostępna są tylko dla mieszkańców Warszawy. Zapisy telefoniczne pod ww. nr telefonu od poniedziałku do piątku w godz. 8.00-16.00 - Samodzielny Wojewódzki Zespół Publicznych Zakładów Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej w Warszawie Centrum Psychoterapii – Poradnia Leczenia Nerwic
ul. Dolna 42, 00-744 Warszawa
tel. 22 841 26 13
Uwagi: refundacja NFZ; tylko osoby dorosłe; leczenie nerwic seksuologicznych. - Szpital Wolski – Wolskie Centrum Zdrowia Psychicznego
Poradnia Zdrowia Psychicznego
ul. Kasprzaka 17, 01-211 Warszawa
tel. 22 389 48 80
Uwagi: refundacja NFZ; tylko osoby dorosłe. - Poradnia zdrowia psychicznego Wojewódzkiego Szpitala Bródnowskiego SPZOZ
Oddziały:
ul. Kondratowicza 8, blok G, tel. 22 326 56 52,
ul. Remiszewska 14, tel. 516 319 573,
Uwagi: refundacja NFZ; tylko osoby dorosłe.
Przeczytaj również: Alkohol – cichy zabójca. Jak uzależnia i niszczy zdrowie?
Alkohol to depresant, który wpływa na układ nerwowy, uspokajając i zwalniając reakcje organizmu. Niestety, ta przyjemna chwila może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, zwłaszcza jeśli jest nadużywana. Regularne spożywanie alkoholu może prowadzić do uzależnienia, które jest jedną z największych zagrożeń dla zdrowia.
Michał Pacholski
Przedstawiciel poradni psychoterapeutycznej Fortis Mentis, pedagog, absolwent studiów z zakresu pedagogiki specjalnej, przedszkolnej oraz Stosowanej Analizy Zachowania. Zawodowo zajmuje się edukacją i rehabilitacją osób z niepełnosprawnością intelektualną. Jest trenerem umiejętności społecznych oraz prezesem Polskiego Stowarzyszenia Trenerów Umiejętności Społecznych. Od kilkunastu lat publikuje artykuły w miesięczniku Młody Technik. Od strony naukowej interesuje się modyfikowaniem i redukcją trudnych zachowań oraz wpływem Treningu Umiejętności Społecznych na funkcjonowanie osób ze spektrum autyzmu.
