Decyzją Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Park Żeromskiego wpisano do rejestru zabytków. Co to oznacza?
Sam park dawniej stanowił część wzniesionego przez Rosjan systemu umocnień Cytadeli Warszawskieh, miejsce pochówku poległych w czasie wojny, a w trakcie Powstania Warszawskiego szpital. Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał park do rejestru zabytków.
Ten artykuł czytasz w ramach bezpłatnego dostępu do wybranych treści. Jeśli chcesz zyskać dostęp do wszystkich artykułów, wykup prenumeratę.
Co to oznacza?
Park im. Stefana Żeromskiego został wpisany do rejestru zabytków przez Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z uwagi na zachowane wartości artystyczne, historyczne i naukowe.
W polskim prawie, o wpisie do rejestru zabytków decyduje Wojewódzki Konserwator Zabytków. Wpis oznacza, że od momentu znalezienia się w rejestrze, jakiekolwiek prace na terenie objętym ochroną muszą zostać uzgodnione z WMKZ.
Na otwarcie 300 klonów
Park położony jest na terenie, który pierwotnie stanowił część przedpola Cytadeli Warszawskiej. Znajduje się w nim Fort Sokolnickiego, dawniej Siergieja, który wzniesiono w latach 1849-1851, a następnie rozbudowano w latach 1864-1874. – Pierwotny układ ziemny fortyfikacji uległ częściowemu przekształceniu w okresie dwudziestolecia międzywojennego. W 1925 r. z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Żoliborza, przy poparciu władz rządowych i komunalnych, część terenów pofortecznych została przeznaczona na park dzielnicowy, na potrzeby którego wykorzystano część umocnień ziemnych i fos dawnego fortu – mazowiecki wojewódzki konserwator zabytków prof. Jakub Lewicki i przypomina, że projektantem parku był Stanisław Zadora-Życiński, a za wykonanie założeń odpowiedzialny był Leon Danielewicz, który sprawował wówczas funkcję miejskiego ogrodnika będąc jednocześnie członkiem zarządu Ogrodów Jordanowskich w Warszawie. – Prace nad projektem parku trwały w latach 1925-1930, a roboty ziemne rozpoczęto w 1930 r. Niwelację oraz plantowanie terenu wykonywali m.in. bezrobotni skierowani do prac przez Magistrat Miejski. Oficjalne otwarcie parku oraz uroczyste sadzenie drzew (300 klonów) nastąpiło w czerwcu 1932 roku – podkreśla prof. Lewicki.
Zgodnie z założeniami projektu wytyczono aleje spacerowe, trawniki i miejsce przeznaczone do gier ruchowych dla dzieci oraz korty tenisowe. Park zadrzewiono, a różnice terenu zaakcentowano wybudowaniem schodów. Z inicjatywy ówczesnych żoliborzan w 1933 roku w parku posadowiono kamień upamiętniający 15-lecie odzyskania niepodległości przez Rzeczpospolitą Polską, natomiast w 1936 r. przed głównym wejściem ustawiona została rzeźba autorstwa Henryka Kuny Dziewczyna z dzbanem, potocznie nazywana „Aliną”, którą niedawno wyremontowano.
Szpital i miejsce pochówku
Park Żeromskiego w okresie II wojny światowej służył jako miejsce pochówku poległych. W 1943 roku był zamknięty dla polskiej ludności. Znajdujące się na terenie parku budynki poforteczne w trakcie Powstania Warszawskiego pełniły funkcję szpitala polowego oddziałów Mieczysława Niedzielskiego pseudonim „Żywiciel”.
– W tym czasie uszkodzeniu uległo część zagospodarowania parku. Pomimo działań wojennych zachowała się jego zasadnicza kompozycja, wał forteczny z budowlami ziemnymi oraz baszta, która użytkowana była przez archiwum wojskowe. Renowacja parku nastąpiła po 1945 roku, a kolejna modernizacja nastąpiła w latach 1980-1981 według projekty A. Habera. Polegała ona m.in. na wymianie ogrodzenia z siatki na częściowo murowane, likwidacji boiska od strony ul. A. Mickiewicza, zmianie przebiegu części ścieżek i wymianie latarń – informuje Jakub Lewicki.
W latach 2003-2005 przeprowadzono kolejną rewitalizację parku w nawiązaniu do projektu z dwudziestolecia międzywojennego. Wtedy właśnie odnowiono szatę roślinną, odremontowano alejki i zaprojektowano nową architekturę parkową, plac zabaw dla dzieci, toaletą i budkę strażnika.
To przykład adaptacji terenów pofortecznych na funkcje społeczne
Dawne fortyfikacje i koszary po 1918 roku były rozbierane na potrzeby mieszkaniowe, albo nadal były przeznaczane na cele militarne. Inaczej było w przypadku terenu, na którym dziś mamy Park Żeromskiego. Stworzono kompozycję parkową odpowiadającą na potrzeby mieszkańców Żoliborza jednocześnie wpisującą się w koncepcję urbanistyczną Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej.
– Wartość artystyczna parku wynika nie tylko z jego kompozycji, ale też ze spójnego połączenia elementów pofortecznych i zieleni komponowanej. Urozmaicona rzeźba terenu została zaakcentowana poprzez umiejętne wprowadzenie alej i ścieżek, placów oraz roślinności. Czytelna kompozycja parku, zaaranżowana wzdłuż wału fortecznego, harmonijnie łączy XIX-wieczną architekturę militarną z modernistyczną koncepcją zagospodarowania terenów publicznych – wyjaśnia Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków.
Dołącz do społeczności Gazety Żoliborza. Rusza zbiórka na Patronite
Jan Świerczyński
Największym zawodowym marzeniem jest napisanie tekstu o „typowej niedzieli” Jarosława Kaczyńskiego. Nigdy nie odmówi pizzy i burgera, a tych na Żoliborzu nie brakuje. Miłośnik zdrowego trybu życia. Chce zmieniać świat zaczynając od siebie, dlatego zrywa z plastikiem.
