Izabella Galicka i jej niezwykłe odkrycie

Izabella Galicka zmarła 1 listopada 2019 roku, w wieku 88 lat. To jej Polska i Europa zawdzięczają jedno z najbardziej spektakularnych odkryć XX wieku w dziedzinie historii sztuki.

W 1964 roku, Izabella Galicka wraz z Hanną Sygietyńską-Kwoczyńską, w trakcie inwentaryzacji zabytków w Kosowie Lackim, odkryła na lokalnej plebanii obraz „Ekstaza świętego Franciszka”. Na podstawie wnikliwej analizy płótna postawiły wówczas tezę, że jego autorem jest hiszpański, XVII-wieczny malarz El Greco. Teza, którą wysnuła Izabella Galicka i Hanna Sygietyńska była początkowo kwestionowana, bo znalezienie takiego dzieła i to w tak zaniedbanym stanie na wiejskiej plebanii, wydawało się kompletnie niemożliwe. Jednak w 1974 roku, w wyniku badań prowadzonych pod kierunkiem profesora Bohdana Marconiego, autorstwo obrazu zostało potwierdzone bez najmniejszych wątpliwości. Po renowacji trafiło ono do Muzeum Diecezjalnego w Siedlcach, gdzie jest najcenniejszym i najpilniej strzeżonym eksponatem. To jedyny obraz autorstwa El Greco w Polsce.

Izabella Galicka tak wspominała to odkrycie w rozmowie z PAP: – Nagle zobaczyłyśmy, że wisi w nim stary obraz. Nasze pierwsze pytanie dotyczyło tego, czy należy on do księdza Stępnia, czy do parafii, bowiem nie inwentaryzowałyśmy zbiorów prywatnych. Ksiądz odpowiedział, że to jest własność parafialna i że jego poprzednik, ksiądz Wiktor Kamieński, wydobył go z dzwonnicy, gdzie umieszczony był razem z różnymi uszkodzonymi przedmiotami, które nie nadawały się już do liturgicznego użycia w kościele. On tam był ze starymi ornatami, połamanymi feretronami, uszkodzonymi rzeźbami – rzeczami, które miały być spalone. Ksiądz pomyślał jednak, że nie pali się świętego Franciszka, w związku z tym wyciągnął go z dzwonnicy, znalazł ramy na plebanii i powiesił na ścianie, gdzie wisiał przez lata.

Izabella Galicka urodziła się 18 lutego 1931 roku w Warszawie. Była córką Idalii Jadwigi z domu Gieysztor – psycholog i pianistki oraz lekarza psychiatry Karola Mikulskiego. Gimnazjum ukończyła w Gostyninie, gdzie jej ojciec objął stanowisko wicedyrektora i ordynatora Szpitala dla Psychicznie i Nerwowo Chorych. Karol Mikulski zginął tragicznie w czasie wojny, popełniając samobójstwo w proteście przeciwko eksterminacji pacjentów prowadzonego przez niego szpitala, dokonywanej przez Niemców. Jego historia zainspirowała Stanisława Lema do napisania powieści pod tytułem „Szpital Przemienienia”.

Szkołę średnią Izabella Galicka ukończyła już po wojnie w Warszawie, na Żoliborzu, gdzie zamieszkała z matką i starszym bratem. Była absolwentką XVI Liceum Ogólnokształcącego im. Stefanii Sempołowskiej. Żoliborzowi została wierna do końca życia. Mieszkańcy Sadów Żoliborskich na zawsze zachowają o niej ciepłe wspomnienie.

Studia z historii sztuki Izabella Galicka odbyła na Uniwersytecie Warszawskim. W 1969 roku uzyskała tytuł doktora historii sztuki.

W latach 1955-1961 pracowała w Dziale Dokumentacji Naukowej Pracowni Konserwacji Zabytków, a od 1962 do 1991 roku w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk. Zajmowała się między innymi inwentaryzacją zabytków. W latach 1961-1991 była także redaktorem Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce. Napisała wiele opracowań, książek i artykułów naukowych z dziedziny historii sztuki, architektury i urbanistyki. Od 1992 wykładała historię sztuki w Europejskiej Akademii Sztuk.

Natura obdarzyła ją rozmaitymi talentami. Izabella Galicka rozmawiała swobodnie w językach niemieckim, włoskim, francuskim, angielskim, węgierskim, a nawet… suahili, którego nauczyła się podczas pobytu w Afryce. Była nie tylko naukowcem, ale też osobą niezwykle aktywną w wielu dziedzinach życia: taterniczką, członkiem klubu wysokogórskiego, narciarką, działaczką społeczną. Jeździła niemal wyczynowo rowerem, prowadziła samochód jak rajdowiec, brała udział w rajdach i w zawodach narciarskich.

Msza pożegnalna odbyła się w kościele pod wezwaniem świętego Karola Boromeusza. Po mszy kondukt żałobny odprowadził zmarłą na Cmentarz Wojskowy na Powązkach, gdzie została pochowana.

Liliana Kołłątaj

Przewodniczka warszawska, pilotka wycieczek, dziennikarka, prelegentka, autorka i redaktorka portali i stron internetowych o tematyce varsavianistycznej i turystycznej, inicjatorka i koordynatorka Klubu Globtrotera Warszawa.