Idea architektury społecznej doceniona. Budynek XIII kolonii WSM zabytkiem

Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał do
rejestru zabytków budynek XIII Kolonii Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej
na Żoliborzu. Mozaika na posadzce i spiralne schody to artystyczne oblicze jego
wnętrza.

Projekt budynku powstał około 1945 roku. Jego autorami są
legendarni architekci: Barbara i Stanisław Brukalscy. Duet wcielał w życie idee
taniego i funkcjonalnego budownictwa. Sama Barbara Brukalska, jako autorka
wielu rozpraw teoretycznych w tym „Zasady społeczne projektowania osiedli
mieszkaniowych”, skupiała się na założeniach architektoniczno-socjologicznych. Dziś
zaliczana jest do grona głównych twórców koncepcji współczesnego budownictwa
mieszkaniowego w Polsce. Stowarzyszenie Żoliborzan na cześć Brukalskich od lat
przyznaje nagrody dla najlepszych inwestycji budowlanych zrealizowanych w
dzielnicy. 

Mimo remontu zachowano walory artystyczne

Budynek mieszkalno-użytkowy, tzw. Dom dla samotnych, ma
cztery kondygnacje, przykryty jest dachem czterospadowym o niskim kącie
nachylenia. W jasnej elewacji widoczne są pionowe żłobienia, które przełamują
horyzontalne linie akcentujące otwory okienne, a także górną i dolną granicę
kondygnacji. Wrażenie robi spiralna klatka schodowa  zlokalizowana w południowo-wschodnim
narożniku budynku, założona na wycinku koła.- Na uwagę zasługuje
również mozaikowa dekoracja posadzki klatki schodowej. Wewnątrz budynku zachował
się czytelny układ funkcjonalno-przestrzenny, z wydzieloną częścią mieszkaniową
i reprezentacyjnym holem wspartym na dwóch słupach: pierwszym przy stopniach
prowadzących do lokali, drugim przy klatce schodowej, opracowanych za pomocą
drutu owiniętego spiralnie wokół filaru –podkreśla prof. dr hab. Jakub
Lewicki Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków.

Kiedyś restauracja, dziś przedszkole

Budynek mieszkalny łączy się z użytkowym, czyli tzw. Gospodą
pod gruszą. Obecnie znajduje się w nim przedszkole, jednak został on
zaprojektowany na potrzeby restauracji. Wzniesiony jest na rzucie zbliżonym do
odwróconej litery „T”. Dynamikę bryły podkreśla opracowanie elewacji za pomocą
cegły silikatowej oraz tynku.

Co ciekawe, ochroną objęty został również teren posesji.
Według Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Kolonia XIII jest
przykładem przemyślanej kompozycji architektonicznej umiejętnie wpisanej w
przestrzeń osiedla WSM. – Barbara i Stanisław Brukalscy należeli do
współtwórców grupy Praesens, która nawiązywała do założeń grup Bauhausu i de
Stijl. Jej celem była standaryzacja rozwiązań architektonicznych,
uprzemysłowienie oraz odejście od tradycyjnych form stosowanych w architekturze.
Doświadczenia te zaowocowały w realizacjach późniejszych, m.in. zabudowie
wznoszonej po 1945 r., a ich doskonałym przykładem jest przedmiotowy budynek.
Unikatowy charakter Kolonii XIII polega również na zaproponowanym programie
funkcjonalnym, który pomimo współczesnych przekształceń w dalszym ciągu stanowi
świadectwo zrealizowanej i funkcjonującej przez pewien czas idei architektury
społecznej – uzasadnił konserwator.

Jakub Krysiak

Miłośnik lasów, gór i wycieczek w nieznane. Przemierzając stołeczne drogi wybiera komunikację miejską. Częściej jednak zasiada na swojej „szosie”. Namiętnie pochłania wciągające książki, zwłaszcza reportaże. Te najciekawsze według niego wpisują się w styl GONZO. Napisz do autora: [email protected]