Idea architektury społecznej doceniona. Budynek XIII kolonii WSM zabytkiem

Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał do
rejestru zabytków budynek XIII Kolonii Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej
na Żoliborzu. Mozaika na posadzce i spiralne schody to artystyczne oblicze jego
wnętrza.

Projekt budynku powstał około 1945 roku. Jego autorami są
legendarni architekci: Barbara i Stanisław Brukalscy. Duet wcielał w życie idee
taniego i funkcjonalnego budownictwa. Sama Barbara Brukalska, jako autorka
wielu rozpraw teoretycznych w tym „Zasady społeczne projektowania osiedli
mieszkaniowych”, skupiała się na założeniach architektoniczno-socjologicznych. Dziś
zaliczana jest do grona głównych twórców koncepcji współczesnego budownictwa
mieszkaniowego w Polsce. Stowarzyszenie Żoliborzan na cześć Brukalskich od lat
przyznaje nagrody dla najlepszych inwestycji budowlanych zrealizowanych w
dzielnicy. 

Mimo remontu zachowano walory artystyczne

Budynek mieszkalno-użytkowy, tzw. Dom dla samotnych, ma
cztery kondygnacje, przykryty jest dachem czterospadowym o niskim kącie
nachylenia. W jasnej elewacji widoczne są pionowe żłobienia, które przełamują
horyzontalne linie akcentujące otwory okienne, a także górną i dolną granicę
kondygnacji. Wrażenie robi spiralna klatka schodowa  zlokalizowana w południowo-wschodnim
narożniku budynku, założona na wycinku koła.- Na uwagę zasługuje
również mozaikowa dekoracja posadzki klatki schodowej. Wewnątrz budynku zachował
się czytelny układ funkcjonalno-przestrzenny, z wydzieloną częścią mieszkaniową
i reprezentacyjnym holem wspartym na dwóch słupach: pierwszym przy stopniach
prowadzących do lokali, drugim przy klatce schodowej, opracowanych za pomocą
drutu owiniętego spiralnie wokół filaru –podkreśla prof. dr hab. Jakub
Lewicki Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków.

• 

• 

• 

• 

Kiedyś restauracja, dziś przedszkole

Budynek mieszkalny łączy się z użytkowym, czyli tzw. Gospodą
pod gruszą. Obecnie znajduje się w nim przedszkole, jednak został on
zaprojektowany na potrzeby restauracji. Wzniesiony jest na rzucie zbliżonym do
odwróconej litery „T”. Dynamikę bryły podkreśla opracowanie elewacji za pomocą
cegły silikatowej oraz tynku.

• 

Co ciekawe, ochroną objęty został również teren posesji.
Według Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Kolonia XIII jest
przykładem przemyślanej kompozycji architektonicznej umiejętnie wpisanej w
przestrzeń osiedla WSM. – Barbara i Stanisław Brukalscy należeli do
współtwórców grupy Praesens, która nawiązywała do założeń grup Bauhausu i de
Stijl. Jej celem była standaryzacja rozwiązań architektonicznych,
uprzemysłowienie oraz odejście od tradycyjnych form stosowanych w architekturze.
Doświadczenia te zaowocowały w realizacjach późniejszych, m.in. zabudowie
wznoszonej po 1945 r., a ich doskonałym przykładem jest przedmiotowy budynek.
Unikatowy charakter Kolonii XIII polega również na zaproponowanym programie
funkcjonalnym, który pomimo współczesnych przekształceń w dalszym ciągu stanowi
świadectwo zrealizowanej i funkcjonującej przez pewien czas idei architektury
społecznej – uzasadnił konserwator.