Idea architektury społecznej doceniona. Budynek XIII kolonii WSM zabytkiem

Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał do rejestru zabytków budynek XIII Kolonii Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej na Żoliborzu. Mozaika na posadzce i spiralne schody to artystyczne oblicze jego wnętrza.

Projekt budynku powstał około 1945 roku. Jego autorami są legendarni architekci: Barbara i Stanisław Brukalscy. Duet wcielał w życie idee taniego i funkcjonalnego budownictwa. Sama Barbara Brukalska, jako autorka wielu rozpraw teoretycznych w tym „Zasady społeczne projektowania osiedli mieszkaniowych”, skupiała się na założeniach architektoniczno-socjologicznych. Dziś zaliczana jest do grona głównych twórców koncepcji współczesnego budownictwa mieszkaniowego w Polsce. Stowarzyszenie Żoliborzan na cześć Brukalskich od lat przyznaje nagrody dla najlepszych inwestycji budowlanych zrealizowanych w dzielnicy. 

Mimo remontu zachowano walory artystyczne

Budynek mieszkalno-użytkowy, tzw. Dom dla samotnych, ma cztery kondygnacje, przykryty jest dachem czterospadowym o niskim kącie nachylenia. W jasnej elewacji widoczne są pionowe żłobienia, które przełamują horyzontalne linie akcentujące otwory okienne, a także górną i dolną granicę kondygnacji. Wrażenie robi spiralna klatka schodowa  zlokalizowana w południowo-wschodnim narożniku budynku, założona na wycinku koła.- Na uwagę zasługuje również mozaikowa dekoracja posadzki klatki schodowej. Wewnątrz budynku zachował się czytelny układ funkcjonalno-przestrzenny, z wydzieloną częścią mieszkaniową i reprezentacyjnym holem wspartym na dwóch słupach: pierwszym przy stopniach prowadzących do lokali, drugim przy klatce schodowej, opracowanych za pomocą drutu owiniętego spiralnie wokół filaru –podkreśla prof. dr hab. Jakub Lewicki Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków.

Kiedyś restauracja, dziś przedszkole

Budynek mieszkalny łączy się z użytkowym, czyli tzw. Gospodą pod gruszą. Obecnie znajduje się w nim przedszkole, jednak został on zaprojektowany na potrzeby restauracji. Wzniesiony jest na rzucie zbliżonym do odwróconej litery „T”. Dynamikę bryły podkreśla opracowanie elewacji za pomocą cegły silikatowej oraz tynku.

Co ciekawe, ochroną objęty został również teren posesji. Według Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Kolonia XIII jest przykładem przemyślanej kompozycji architektonicznej umiejętnie wpisanej w przestrzeń osiedla WSM. - Barbara i Stanisław Brukalscy należeli do współtwórców grupy Praesens, która nawiązywała do założeń grup Bauhausu i de Stijl. Jej celem była standaryzacja rozwiązań architektonicznych, uprzemysłowienie oraz odejście od tradycyjnych form stosowanych w architekturze. Doświadczenia te zaowocowały w realizacjach późniejszych, m.in. zabudowie wznoszonej po 1945 r., a ich doskonałym przykładem jest przedmiotowy budynek. Unikatowy charakter Kolonii XIII polega również na zaproponowanym programie funkcjonalnym, który pomimo współczesnych przekształceń w dalszym ciągu stanowi świadectwo zrealizowanej i funkcjonującej przez pewien czas idei architektury społecznej – uzasadnił konserwator.