Zwykle w rubryce "Ludzie Żoliborza" piszemy o osobach znanych i popularnych.
Tym razem poświęćmy chwilę uwagi nieznanym bohaterkom. Zajrzyjmy do dokumentów, bo one „mówią” najdobitniej.
Po zakończeniu II wojny światowej Komisja Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce poszukiwała dokumentów i świadków tragicznych wydarzeń.
Oto fragmenty zeznania z dnia 15 lipca 1949 r., które spisał mgr Norbert Szuman. Kazimierz Elbe, szofer z Żoliborza, opowiedział o tragicznej historii kilku kobiet ze swej rodziny i ich znajomych, która miała miejsce przy ulicy Czartoryskich.
„Wybuch powstania warszawskiego zastał mnie wraz z rodziną w domu przy ulicy Libawskiej 4a. Przebywaliśmy tam bez przerwy aż do dnia, kiedy Niemcy kazali wszystkim opuścić domy i udać się w kierunku Wawrzyszewa. Było to w jakieś trzy tygodnie po wybuchu powstania.
Z Wawrzyszewa udałem się po kilku dniach do Łomianek. W drugiej połowie września żona moja Wanda wraz z siostrą swoją, Michaliną Elbe, z Matuszewską i jej zamężną córką i dwiema innymi kobietami wyszły razem w kierunku Powązek, aby spróbować ocalić i przynieść coś z pozostawionych w domach rzeczy. Żadna z nich jednakże nie wróciła i nic o ich losach nie było nikomu wiadomo.
W lutym 1945 roku powróciłem na Powązki do swojego spalonego domu. Na wiosnę dowiedziałem się, że jakaś kobieta natknęła się na wystającą z ziemi nogę kobiety obutą w trzewik. Udałem się na to miejsce (przy ul. Czartoryskich naprzeciwko piekarni) i wraz z innymi osobami odkryłem płytko przysypane zwłoki kobiet, a mojej żony na wierzchu.”
9 czerwca 1945 roku PCK dokonał ekshumacji zbiorowej, wydobyto zwłoki wszystkich siedmiu kobiet. Po ekshumacji pochowano je na Cmentarzu Powązkowskim Wojskowym, na kwaterach A 34 i A 38 oraz w grobach rodzinnych.
Szczątki zostały zidentyfikowane m.in. z odnalezionych dowodów osobistych oraz ubrań i przedmiotów osobistych (pierścionki, obrączki), rozpoznanych przez rodziny.
Kobiety prawdopodobnie zostały zauważone przez żołnierzy niemieckich z jednostki stacjonującej w szkole przy ulicy Elbląskiej. Ta część Żoliborza nie znalazła się w obrębie powstańczej Republiki Żoliborskiej, będącej praktycznie do końca powstania pod kontrolą polskich oddziałów. Prawdopodobnie również ci sami żołnierze dokonali egzekucji w dniu 25 lub 26 września 1944 . Oficjalnie za datę śmierci uznano dzień 26.09.1944.
Oto pełna lista ofiar, w kolejności alfabetycznej:
• Aniela Brzdąkiewicz (2.08.1903. - 26.09.1944)
• Henryka Brzdąkiewicz (2.04.1907 - 26.09.1944)
• Stefania
Chorosz
(ok. 1897 - 26.09.1944)
• Felicja
Elbe
(25.05.1905 - 26.09.1944)
• Michalina
Elbe
(29.09.1909 - 26.09.1944)
• Janina
Matuszewska
(1899 -
26.09.1944)
• Longina Matuszewska-Olszewska (22.12.1925 - 26.09.1944)
---
Autorka artykułu oraz Redakcja Gazety Żoliborza wyrażają podziękowanie Pani Lusi Faiser oraz Panu Januszowi Wężowi za przekazanie informacji i udostępnienie materiałów archiwalnych.
Napisz komentarz
Komentarze