Żoliborskie osiedle Zatrasie, znajdujące się w kwartale ulic Przasnyskiej, Krasińskiego, Broniewskiego i Elbląskiej, jest modelowym przykładem powojennej architektury modernistycznej. Układ urbanistyczny osiedla jest unikatowy, podobnie zresztą jak układ otaczających Zatrasie osiedli Rudawka i Sady Żoliborskie. Wielka szkoda, że twórcy osiedla Żoliborz Południowy, które sąsiaduje z Zatrasiem od południa, nie skorzystali z tych znakomitych, powojennych wzorców planowania przestrzeni przyjaznej społeczeństwu.
Osiedle Zatrasie zostało wybudowane w latach 1960 – 1968 według projektu zespołu architektów pod przewodnictwem Jacka Nowickiego. Osiedle było inwestycją Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej i znajduje się w jej zasobach do dziś. Warte przypomnienia jest, że Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa jest jedną z najstarszych spółdzielni działających na terenie Warszawy – powstała ona tuż po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w 1921 roku, a pierwsze mieszkania zostały oddane lokatorom pięć lat później.
Po zakończeniu II wojny światowej Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa już w 1946 r. wmurowała kamień węgielny pod budowę pierwszego nowego budynku mieszkalnego w powojennej Warszawie. W 1960 r. 30% ogólnej liczby mieszkań budowanych w Warszawie było inwestycjami WSM. Obecnie WSM skupia się na zarządzaniu nieruchomościami, które pozostają w jej zasobach oraz nadal prowadzi działalność inwestycyjną.
Ten artykuł czytasz w ramach bezpłatnego dostępu do wybranych treści. Jeśli chcesz zyskać dostęp do wszystkich artykułów, wykup prenumeratę.
Ambicją projektanta osiedla Zatrasie było stworzenie eksperymentalnej „jednostki społecznej” – samowystarczalnego osiedla, w którego zasobach będą znajdowały się wszystkie niezbędne do rozwoju społecznego instytucje, takie jak przedszkole, szkoła, tereny sportowe, co dodatkowo sprzyjać miało powstawaniu między mieszkańcami więzi społecznych. Samowystarczalność osiedla oznaczała również umieszczenie w jego obrębie sklepów, lokali usługowych oraz domu kultury, który dla Jacka Nowickiego był nie mniej ważny niż garaże i miejsca postojowe.
Niestety, domu kultury oraz kina nie udało się wybudować, jednakże ideę zaspokojenia wszystkich podstawowych potrzeb mieszkańców w ramach jednostki urbanistycznej udało się zrealizować znakomicie. Po dziś dzień nasze osiedle wyróżnia się na tle innych warszawskich blokowisk funkcjonalną, dość kameralną i tonącą w zieleni zabudową.
Układ przestrzenny osiedla został zdeterminowany przez przylegającą do niego ulicę Broniewskiego, która pierwotnie miała stanowić część trasy N-S. Stąd zresztą wywodzi się nazwa osiedla – znajduje się ono za trasą N-S w stosunku do wybudowanego wcześniej osiedla Sady Żoliborskie. To właśnie przy ul. Broniewskiego, w pobliżu przystanków komunikacji miejskiej, zlokalizowane zostały dwa „wejścia do osiedla”, przy których znajdują się pawilony usługowe, budynki administracji oraz zespoły garaży. W okolicach pawilonów usługowych znajdują się dwa 9-kondygnacyjne bloki „dla samotnych”, w których znajdują się najmniejsze mieszkania i które jako jedyne nie mają bezpośredniego powiązania z dziedzińcem przeznaczonym dla dzieci. Oprócz bloków „dla samotnych” zabudowę osiedla Zatrasie stanowią budynki 3-, 4- i 8-kondygnacyjne, w których zlokalizowano większe mieszkania.
Samo rozmieszczenie budynków na terenie kolonii zostało przez Jacka Nowickiego zaplanowane w taki sposób, aby uniknąć monotonności przestrzeni. Dodatkowo wnętrza kolonii urozmaicone są elementami zabudowy o drobnej skali, takimi jak urządzenia terenowe i murki oporowe, a także dość dużą ilością zieleni. Natomiast pas zieleni położony w centrum osiedla został potraktowany bardziej jednorodnie – występujące tu budynki są większe i mniej zróżnicowane, a dopełnieniem przestrzeni są drzewa rozstawione równomiernie i niezbyt gęsto. Z wnętrza osiedla został usunięty ruch kołowy, a centralnie położone przedszkole oraz szkoła z terenem sportowym, połączone ciągiem pieszym, tworzą wraz z otaczającą je zielenią rodzaj „parku osiedlowego”.
Wielka szkoda, że współczesne instytucje odpowiedzialne za wygląd naszego miasta nie biorą przykładów ze sprawdzonych urbanistycznie wzorców. Powinniśmy wspólnie dołożyć wszelkich starań, aby otaczająca nas przestrzeń była estetyczna oraz jak najbardziej przyjazna ludziom w niej przebywającym.
Źródła:
Nowicki Jacek, Mieszkaniowe osiedle Zatrasie, „Architektura” 1963, nr
Nowicki Jacek, Urządzenia społeczne i usługowe w osiedlu Zatrasie, „Życie WSM”1964
http://wsm.pl/index.php/o-nas/historii
Zdjęcie makiety: miesięcznik „Architektura” z 1963 r nr 3
http://cargocollective.com/powojennymodernizm/Zatrasie
https://pl.wikipedia.org/wiki/Zatrasie
