Stanisław Sosabowski

Urodził się 8 maja 1892 r. w Stanisławowie, w rodzinie kolejarskiej. W 1910 r. rozpoczął studia ekonomiczne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Po śmierci ojca powrócił do rodzinnego miasta, by zająć się rodziną. Tam wstąpił do Drużyn Strzeleckich.

W 1913 r. został powołany do armii austro-węgierskiej. W listopadzie 1918 r. zgłosił się do Wojska Polskiego. Ze względu na stan zdrowia, objął funkcję w Ministerstwie Spraw Wojskowych i nie brał udziału w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r.

Po ukończeniu studiów w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie skierowany został do Sztabu Generalnego. W latach 1928-1939 był dowódcą w oddziałach 75. pułku piechoty, pułku Strzelców Podhalańskich, 9. Pułku Piechoty Legionów i 21. Pułku Piechoty Dzieci Warszawy. Zamieszkał na Żoliborzu, na osiedlu oficerskim, w pięknej willi w stylu klasycystycznego pałacyku, przy ulicy Hauke-Bosaka 11. Dom istnieje do dziś. Przylega do niego niewielki ogródek. To w nim Sosabowski, jeszcze wówczas pułkownik, zakopał we wrześniu 1939 r. swoją szablę, po wojnie siostra generała wydobyła ją i przekazała do Muzeum Wojska Polskiego.

Na ogrodzeniu posesji umieszczono tabliczkę przypominającą legendarnego dowódcę polskich spadochroniarzy z czasów II wojny światowej.

W 1939 r. brał udział w walkach w rejonie Mławy oraz w walkach na terenie Warszawy, w rejonie Grochowa. 29 września, dwa dni po podpisaniu aktu kapitulacji stolicy, 21. Pułk i jego dowódca zostali odznaczeni przez gen. Juliusza Rómmla orderami Virtuti Militari III klasy.

Po zakończeniu walk Sosabowski przeszedł do konspiracji i wstąpił do Służby Zwycięstwu Polski. Polecono mu przedostać się do Francji, z meldunkami o sytuacji w kraju dla rządu na wychodźstwie. Sosabowski dotarł do Paryża i tam został dowódcą piechoty w reaktywowanej 4. Dywizji Piechoty.

W czerwcu 1940 r., po ewakuacji do Wielkiej Brytanii, zgłosił się do polskiego sztabu, gdzie otrzymał przydział na dowódcę formującej się 4. Kadrowej Brygady Strzelców.

Sosabowski postanowił ze swej brygady stworzyć pierwszą w historii Wojska Polskiego jednostkę spadochronową. Szkolenia odbywały się w ośrodku w Largo House, zaś skoki spadochronowe na lotnisku Ringway.

Brygada wzięła udział w największej w II wojnie światowej operacji powietrzno-desantowej sprzymierzonych, której celem było opanowanie mostów na Renie w pobliżu holenderskiego Arnhem. Niestety, straty Brygady sięgnęły prawie 40%, a cała operacja zakończyła się porażką. Za jednego z winnych uznano Sosabowskiego. Zarzucono mu także niedopuszczalną krytykę brytyjskiego dowództwa. W efekcie, na żądanie Brytyjczyków, rozkazem z 27 grudnia 1944 r. Pierwsza Brygada Spadochronowa została odebrana jej twórcy i dowódcy, a Sosabowskiego mianowano inspektorem Jednostek Etapowych i Wartowniczych.

Po II wojnie światowej Sosabowski pracował w Wielkiej Brytanii jako robotnik magazynowy w fabryce silników elektrycznych, a następnie w fabryce telewizorów.

Gen. Stanisław Sosabowski zmarł 25 września 1967 r. w Londynie. W 1969 r. spadochroniarze, jego dawni żołnierze, przywieźli do Polski jego prochy i pochowali je, zgodnie z wolą Sosabowskiego – na warszawskim Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

Liliana Kołłątaj

Przewodniczka warszawska, pilotka wycieczek, dziennikarka, prelegentka, autorka i redaktorka portali i stron internetowych o tematyce varsavianistycznej i turystycznej, inicjatorka i koordynatorka Klubu Globtrotera Warszawa.