Plastuś, stworek z plasteliny mieszkający w piórniku, młody, wesoły bocian Kajtek, piękny i rozrabiający jelonek Rogaś… Któż ich nie pamięta? To lektury naszego dzieciństwa. Zawdzięczamy je Marii Kownackiej, która swe życie na wiele lat związała z Żoliborzem.
Maria Kownacka urodziła się 11 września 1894 roku w Słupie, niedaleko Kutna. Wcześnie straciła matkę, a sytuacja finansowa nie pozwoliła przyszłej pisarce na dłuższą edukację. Szybko musiała zająć się pracą zawodową. Od początku swoje działania związała z książkami i pisarstwem.
Przed I wojną światową Kownacka brała udział w tajnym nauczaniu – prowadziła kursy dla dorosłych. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości pisarka założyła szkołę i przedszkole w miejscowości Krzywda, pod Łukowem.
Praca z dziećmi spowodowała, że zaczęła pisać opowiadania dla dzieci, które ukazywały się w „Płomyku” i „Płomyczku”.
Po dwóch latach pisarka przeniosła się do Warszawy, gdzie podjęła pracę w Bibliotece Ministerstwa Rolnictwa. Zamieszkała na Żoliborzu, przy ulicy Słowackiego 5/13 m 74. 0becnie w tym domu znajduje się Izba Pamięci Marii Kownackiej, oddział Muzeum Książki Dziecięcej.
W 1928 roku założyła teatr kukiełkowy „Baj”. W 1939 nabyła plac pod dom letniskowy w Łomiankach, niestety wydarzenia kolejnych lat przeszkodziły wzniesieniu tu domu, który powstał dopiero w 1958.
W 1931 roku na łamach „Płomyczka” po raz pierwszy pojawił się Plastuś, w 1936 roku „Plastusiowy Pamiętnik” wydany został w formie książkowej. Do czasów obecnych doczekał się ponad 20 wznowień.
W latach okupacji Kownacka przebywała na wsi, gdzie prowadziła tajne nauczanie.
Do stolicy powróciła w 1944 roku. W czasie Powstania Warszawskiego była współredaktorką „Dziennika Dziecięcego“ (pierwsze 5 numerów nosiło tytuł „Jawnutka“).
Po wojnie Kownacka całkowicie poświęciła się pracy pisarskiej. Zawsze z myślą o najmłodszych. Powstało wiele opowiadań, wierszy i wierszyków, sztuk scenicznych i słuchowisk radiowych dla dzieci.
W łomiankowym „Plastusiowie”, bo tak domek został nazwany, pisarka zajmowała się swoimi hobby – tkaniu gobelinów, wytwarzaniu miedzianej biżuterii, wyrobowi domowych przetworów, a także obserwacji ptaków.
W roku 1971 czytelnicy „Płomyka” , na łamach którego pisarka publikowała, przyznali jej „Order Uśmiechu”.
Zmarła 27 lutego 1982 roku w Warszawie. Pochowana została na starym Cmentarzu Powązkowskim. Jej grób łatwo znaleźć i rozpoznać. Ozdabia go sylwetka Plastusia.
Liliana Kołłątaj
Przewodniczka warszawska, pilotka wycieczek, dziennikarka, prelegentka, autorka i redaktorka portali i stron internetowych o tematyce varsavianistycznej i turystycznej, inicjatorka i koordynatorka Klubu Globtrotera Warszawa.